অসমীয়া ব্যাকৰণ পাঠ – ১ (বিশ্বজিৎ নাথ)

 

অসমীয়া ব্যাকৰণ পাঠ – ১ (বিশ্বজিৎ নাথ)

 

ক্ৰিয়া পদ (Verb)

সংজ্ঞা: যি পদে কোনো কাম কৰা বা হোৱা বুজায় তাকে ক্ৰিয়া পদ বোলে ।

ক্ৰিয়া পদৰ ভাগ:

১) বাক্য সম্পূৰ্ণকৈ শেষ হোৱা নোহোৱাক লৈ ক্ৰিয়া পদক দুটা ভাগত ভগোৱা হৈছে । তলত উল্লেখ কৰা হ’ল ।

ক) সমাপিকা ক্ৰিয়া (Finite Verb)

খ) অসমাপিকা ক্ৰিয়া (Infinite Verb)

সমাপিকা ক্ৰিয়া : যিবোৰ ক্ৰিয়াই বাক্যৰ অৰ্থ সম্পূৰ্ণ হোৱা বুজায়, সেইবোৰক সমাপিকা ক্ৰিয়া বোলে ।

যেনে : মই ভাত খালোঁ ।

ইয়াত ‘খালোঁ’ ক্ৰিয়াই খোৱা কামৰ কথা বুজাইছে আৰু বাক্যৰ অৰ্থ সম্পূৰ্ণ কৰিছে । গতিকে ‘খালোঁ’ সমাপিকা ক্ৰিয়া ।

অসমাপিকা ক্ৰিয়া : যি ক্ৰিয়াই বাক্যৰ অৰ্থ সম্পূৰ্ণ হোৱা নুবুজায়, তাকেই অসমাপিকা ক্ৰিয়া বোলে ।

যেনে : তাই মোমায়েকৰ মৃত্যুৰ খবৰ শুনি বৰকৈ কান্দিলে ।

ইয়াত ‘শুনি’ ক্ৰিয়াই বাক্যৰ অৰ্থ সম্পূৰ্ণ কৰিব পৰা নাই । ‘কান্দিলে’ ক্ৰিয়াৰ সহায়ত বাক্যৰ অৰ্থ সম্পূৰ্ণ কৰা হৈছে । সেয়ে ‘শুনি’ ক্ৰিয়া অসমাপিকা ক্ৰিয়া ।

২) কৰ্ম থকা নথকাক লৈ ক্ৰিয়াক আৰু দুটা ভাগত ভগাব পাৰি । তলত উল্লেখ কৰা হ’ল ।

ক) অকৰ্মক ক্ৰিয়া (Intransitive Verb)

খ) সকৰ্মক ক্ৰিয়া (Transitive Verb)

 

অকৰ্মক ক্ৰিয়া : যি ক্ৰিয়াৰ কৰ্ম নাথাকে,তাকেই অকৰ্মক ক্ৰিয়া বোলে ।

যেনে : গৰু চৰে ।

ইয়াত ক্ৰিয়া সমাপন হৈছে, কিন্তু কৰ্ম নোহোৱাকৈ । গতিকে ‘চৰে’ অকৰ্মক ক্ৰিয়া ।

সকৰ্মক ক্ৰিয়া : যিবোৰ ক্ৰিয়াৰ কৰ্ম থাকে, তাকেই সকৰ্মক ক্ৰিয়া বোলে ।

যেনে : তাই চিঠি লিখিছে ।

ইয়াত ‘লিখিছে’ ক্ৰিয়াৰ কৰ্ম আছে আৰু সেইটো হ’ল চিঠি । গতিকে  ‘লিখিছে’ সকৰ্মক ক্ৰিয়া ।

(কিছুমান সকৰ্মক ক্ৰিয়াৰ দুটা কৰ্ম থাকে । সেইবোৰক দ্বিকৰ্মক ক্ৰিয়া বোলে ।

যেনে : তাই প্ৰশান্তক এই কথা কৈছিল ।

ইয়াত দুটা কৰ্ম । ১) প্ৰশান্তক(কাক কৈছিল) ২) এই কথা (কি কৈছিল) ; গতিকে এই বাক্যত ‘কৈছিল’ দ্বিকৰ্মক ক্ৰিয়া ।)

 

কাৰক (Case)

সংজ্ঞা: ক্ৰিয়াৰ লগত যাৰ অন্বয় বা সম্বন্ধ আছে,তাক কাৰক বোলে ।

অসমীয়াত ছবিধ কাৰক আছে । তলত উল্লেখ কৰা হ’ল ।

১/ কৰ্তা কাৰক (Nominative)

২/ কৰ্ম কাৰক (Accusative)

৩/ কৰণ কাৰক (Instrumental)

৪/ সম্প্ৰদান কাৰক (Dative)

৫/ অপাদান কাৰক (Ablative)

৬/ অধিকৰণ কাৰক (Locative)

 

কৰ্তা কাৰক:

যি স্বতন্ত্ৰ অৰ্থাৎ প্ৰধান ভাৱে কোনো কাম কৰে সেয়ে কৰ্তা । ক্ৰিয়া সম্পাদনত ক্ৰিয়াৰ লগত কৰ্তাৰ প্ৰধান সম্বন্ধ । কৰ্তৃ-বাচ্যৰ বাক্যত কৰ্তাত প্ৰথমা বিভক্তিৰ প্ৰয়োগ হয় ।

যেনে- সি যায় ।

ইয়াত যোৱা ক্ৰিয়া ‘সি’ সম্পাদন কৰিছে বাবে ‘সি’ কৰ্তা ।

 

কিছুমান অকৰ্মক ক্ৰিয়াৰ কৰ্তাত ‘-এ’ বিভক্তি যোগ নহয় ।

যেনে- ৰাম আহিল । গছ পৰিল ।

আনহাতে, হাঁহ, কান্দ, নাচ, আদি অকৰ্মক ধাতুৰ কৰ্তাত ১মা বিভক্তি ‘-এ’ যোগ হয় ।

যেনে- হাঁহে, কান্দে, নাচে ইত্যাদি ।

 

কৰ্ম বাচ্যৰ বাক্যত কৰ্তাতো ১মা বিভক্তি হয় । কৰ্তাত ৩য়া বা ষষ্ঠী বিভক্তি যোগ হয় ।

যেনে- তেওঁৰ ব্যাকৰণ লিখা হ’ল । বা তেওঁৰদ্বাৰা ব্যাকৰণ লিখা হ’ল ।

উভয় বাক্যতে ‘ব্যাকৰণ’ কৰ্ম হলেও ‘হ’ল’ ক্ৰিয়াৰ কৰ্তা ৰূপে প্ৰয়োগ হৈছে । প্ৰকৃত কৰ্তা তেওঁ । উক্ত কৰ্ম বাচ্যৰ প্ৰথম বাক্যত কৰ্তাত ষষ্ঠী আৰু দ্বিতীয় বাক্যত তৃতীয়া বিভক্তি প্ৰয়োগ হৈছে ।

 

কৰ্ম কাৰক:

যাৰ ওপৰত ক্ৰিয়া হয় বা ক্ৰিয়াৰ যি ব্যাপ্য বা ইপ্সিত তাকেই কৰ্ম বুলি কোৱা হয় । অৰ্থাৎ কৰ্তাই যাৰ ওপৰত ক্ৰিয়া কৰি সম্পূৰ্ণতা লাভ কৰে সেয়েই কৰ্ম ।

কৰ্ম কাৰকত দ্বিতীয়া বিভক্তি যোগ হয় ।

যেনে- ৰহিমে অঞ্জলিক ভাল পায় ।

ইয়াত ‘ৰহিমে’ কৰ্তা কাৰক । আৰু ‘অঞ্জলি’ৰ ওপৰত ‘ভাল পোৱা’ ক্ৰিয়া ব্যাপ্ত হৈছে । গতিকে ‘অঞ্জলি’ৰ লগত ২য়া বিভক্তিৰ চিন ‘-ক’ যোগ হৈছে ।

 

কিছুমান ক্ৰিয়াৰ দুটা কৰ্ম থাকে । সেই ক্ৰিয়াবোৰক দ্বিকৰ্মক ক্ৰিয়া কোৱা হয় । অপ্ৰাণীবাচক কৰ্মটো ক্ৰিয়াটোৰ প্ৰধান বাবে মুখ্য প্ৰাণীবাচক কৰ্মটোক গৌণ কৰ্ম কোৱা হয় । অপ্ৰাণীবাচক অৰ্থাৎ মুখ্য কৰ্মত বিভক্তি লোপ পায় ।

যেনে- সি মোক কিতাপখন দিলে ।

‘মোক’ প্ৰাণীবাচক বাবে গৌণ কৰ্ম । গতিকে ২য়া বিভক্তি যোগ হৈছে । আনহাতে ‘কিতাপখন’ অপ্ৰাণীবাচক বাবে মুখ্য কৰ্ম । গতিকে ২য়া বিভক্তি লোপ পাইছে ।

 

অসমাপিকা  ক্ৰিয়াৰ কৰ্ম থাকিব পাৰে । সেই কৰ্মতো ২য়া বিভক্তি হয় । অপ্ৰাণীবাচক কৰ্ম হ’লে ২য়া বিভক্তি লোপ পায় ।

যেনে- সি ভাত খাই স্কুললৈ গ’ল ।

ইয়াত ‘খাই’ অসমাপিকা ক্ৰিয়াৰ ‘ভাত’ কৰ্ম । অসমাপিকা ক্ৰিয়া বাবে ২য়া বিভক্তি লোপ পাইছে ।

 

কৰণ কাৰক:

কৰ্তাই যাৰ দ্বাৰা ক্ৰিয়া সম্পাদন কৰে তাকেই কৰণ কাৰক বোলে ।

কৰণ কাৰকত ৩য়া বিভক্তি যোগ হয় ।

যেনে- অসীমে কটাৰীৰে তামোল কাটিছে ।

ইয়াত তামোল ‘কাটিছে’ ক্ৰিয়াটো ‘অসীম’ কৰ্তাই ‘কটাৰী’ৰ দ্বাৰা সম্পাদন কৰিছে । গতিকে ‘কটাৰীৰে’ কৰণ কাৰক আৰু ইয়াত ৩য়া বিভক্তি যোগ হৈছে ।

 

সম্প্ৰদান কাৰক:

যাৰ উদ্দেশ্য নিজ স্বত্ব ত্যাগ কৰি কিবা এটা বস্তু দান কৰি দিয়া বুজায়,তাকেই সম্প্ৰদান কাৰক বোলে ।

যেনে- গোপাললৈ শৰাই এখন দিবা ।

 

সম্প্ৰদান কাৰকত সাধাৰণতে চতুৰ্থী বিভক্তি যোগ হয় । কিন্তু কেতিয়াবা ২য় বিভক্তিও যোগ হয় ।

যেনে- গুৰুক দক্ষিণা দিলোঁ ।

 

অপাদান কাৰক:

যাৰপৰা পৃথক হোৱা, উৎপন্ন হোৱা, আৰম্ভ হোৱা, নিৰস্ত হোৱা, ভয় পোৱা, ৰক্ষা পোৱা, অন্তৰ্ধান হোৱা, ব্যাপ্ত বা স্খলন হোৱা বুজায় তাকে অপাদান কাৰক বোলে । অপাদান কাৰকত ষষ্ঠী বিভক্তিৰ চিন ব্যৱহাৰ হোৱাৰ উপৰিও ‘পৰা’ অনুসৰ্গ যোগ কৰা হয় ।

যেনে-

পৃথক– তিলৰপৰা তেল ওলায় ।

জন্ম– গুটিৰপৰা গছ হয় ।

আৰম্ভ– ১ তাৰিখৰ পৰা তুমি আহিবা ।

ভয়– বনত বাঘৰপৰা সাৱধান ।

ৰক্ষা– বেমাৰৰপৰা ৰক্ষা পাবলৈ সাৱধান হ’বা ।

অন্তৰ্ধান– মানুহজন সভাৰপৰা গুছি গ’ল ।

ব্যাপ্তি– সোমবাৰৰপৰা সি অহা নাই ।

স্খলন– গছৰপৰা ফল সৰিল ।

 

অধিকৰণ কাৰক:

যি ক্ৰিয়াৰ আধাৰ অৰ্থাৎ কৰ্তা আৰু কৰ্মই যাৰ ওচৰত ক্ৰিয়া সম্পাদন কৰে তাকেই অধিকৰণ কাৰক বোলে ।

অধিকৰণ কাৰকত সপ্তমী বিভক্তি যোগ হয় ।

যেনে- পানীত মাছ থাকে ।

ইয়াত ‘আছে’ ক্ৰিয়াৰ আধাৰ পানী । গতিকে অধিকৰণ কাৰক ।

 

অধিকৰণ কাৰক প্ৰধানকৈ দুবিধ । তলত উল্লেখ কৰা হ’ল ।

(ক) কালাধিকৰণ

(খ) আধাৰাধিকৰণ

 

(ক) কালাধিকৰণ: যি সময়ত ক্ৰিয়া সম্পন্ন হয় তাকেই কালাধিকৰণ কোৱা হয় ।

যেনে- সন্ধ্যা সময়ত ঘূৰি ফুৰা অনুচিত ।

 

(খ) আধাৰাধিকৰণ: যি ক্ৰিয়াৰ আধাৰ অৰ্থাৎ য’ত ক্ৰিয়া সম্পন্ন হয় তাকেই আধাৰাধিকৰণ কোৱা হয় । ইয়াক তিনিটা ভাগত ভগাব পাৰি ।

(১) একদেশ — পানীত মাছ থাকে ।(গোটেইখিনি পানীত মাছ নাথাকে, কিছু অংশতহে থাকে)

(২) ব্যাপ্ত — সাগৰৰ পানীত লোণ আছে । (গোটেই সাগৰৰ পানীতেই লোণ থাকে)

(৩) বিষয় — গীতাৰ গানত বৰ ৰাপ । (ইয়াত ‘গান’ বিষয়ৰ ওপৰত ক্ৰিয়া সম্পন্ন হৈছে ।