পলিচিষ্টিক অভেৰিয়ান চিনড্ৰম (PCOS) – মহিলাৰ এবিধ আচহুৱা ৰোগ (-ডা০ ভূপেন শইকীয়া )
যোৱা ১৭ ফেব্ৰুৱাৰী সোমবাৰৰ লণ্ডনৰ ‘দি মিৰৰ’ নামৰ দৈনিক সংবাদপত্ৰত এগৰাকী ২৩বছৰীয়া শিখ যুৱতীৰ ফটোসহ বিস্তৃত বাতৰিয়ে বিশ্ববাসীৰ দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিবলৈ সক্ষম হ’ল ৷ লণ্ডন নিবাসী এই সাহসী যুৱতীৰ কাহিনী চমুকৈ এনে ধৰণৰ – নাম তাইৰ হৰনাম কৌৰ ৷ বাল্যকাল পাৰহৈ কৈশোৰৰ দুৱাৰডলিত ভৰি দিওঁতে তাই লক্ষ্য কৰিলে তাইৰ মুখমণ্ডলত আৰু শৰীৰৰ আন ঠাইতো অবাঞ্চিতভাবে নোম গজিব ধৰিছে ৷ পোনতে ৰাসায়নিক পদাৰ্থ আৰু ব্লেডৰ সহায়ত আতৰাবৰ চেষ্টা কৰি ব্যৰ্থ হ’ল৷ পিছলৈ সকলো চেষ্টা বাদ দি ইয়াক ‘ভগবানৰ ইচ্ছা’ বুলি গ্ৰহণ কৰি ললে৷ শিক্ষানুষ্ঠানলৈ,দোকান-বজাৰলৈ যাওঁতে দাঢ়ি-গোফ থকা ছোৱালী বুলি অনেক তিৰস্কাৰ শুনিলগীয়া হৈছিল৷ আনকি অচিনাকীলোকে মৃত্যুৰ ভাবুকি পৰ্যন্ত দিছিল৷ কিন্তু এতিয়া একোৱে হৰনামক বিচলিত কৰিব নোৱাৰে৷ হাঁহি হাঁহি সাক্ষাৎকাৰৰ মুখামুখি হয়, নি:সংকোচে ফটো উঠে, ইউ টিউবত নিজৰ ভিডিঅ’ আপলোড কৰে ৷ আগ্ৰহীসকলৰ বাবে প্ৰকাশিত বাতৰিৰ লিংকটো হ’ল :
http://www.mirror.co.uk/news/weird-news/harnaam-kaur-bearded-lady-ditched-3154463৷ হৰনামে ভোগী থকা ৰোগতোৰ নাম হ’ল – পলিচিষ্টিক অভেৰিয়ান চিনড্ৰম (PCOS)৷ আহক এই দেখাত আচহুৱা যেন লগা ৰোগতোৰ সৈতে আমি পৰিচিত হওঁ :
পোনপ্ৰথমবাৰৰ বাবে এনে ৰোগৰ বৰ্ণনা ১৭২১চনত ইটালিৰ পৰা প্ৰকাশিত হয় ৷ ১৮৪৪ চনত অভেৰিত চিষ্ট হোৱাৰ ফলত বিসংগতিয়ে দেখা দিয়ে বুলি কথাটো জ্ঞাত হয় ৷ ১৯৩৫ চনত দুজন আমেৰিকান গাইন’কলজিষ্টে এই ৰোগৰ বিষয়ে বিস্তাৰিত তথ্য প্ৰকাশ কৰে,যাৰ বাবে এই ৰোগ তেওঁলোক দুজনৰ নামেৰে ষ্টেইন লিভেন্থেল চিনড্ৰম ( Stein Leventhal Syndrome ) নামেৰে পৰিচিত হয় ৷
ৰোগৰ চমু পৰিচয় – সমগ্ৰ বিশ্বৰ পাঁচৰ পৰা দহ শতাংশ মহিলা পলিচিষ্টিক অভেৰিয়ান চিনড্ৰমৰ ভূক্তভোগী ৷ যি কোনো জাতি বা গোষ্ঠিৰ লোকেই ইয়াত ভোগিব পাৰে ৷ মহিলাৰ সন্তানহীনতাৰ (Infertility ) প্ৰধান কাৰণ হ’ল পলিচিষ্টিক অভেৰিয়ান চিনড্ৰম ৷ ১৫ৰ পৰা ৪৫বছৰ বয়সৰ যি কোনো মহিলাৰ এই ৰোগ হব পাৰে ৷ ব্ৰিটেইনত প্ৰতি ৫জনী মহিলাৰ বিপৰীতে ১জনী আৰু ভাৰতত প্ৰতি ১০জনীৰ ভিতৰত এজনী মহিলাৰ এই ৰোগ হব পাৰে ৷ অবশ্যে ৰোগৰ লক্ষণসমূহ ব্যক্তি ভেদে কম বা বেচি হব পাৰে ৷ বাংগালোৰৰ এখন বিশ্ববিদ্যালয়ে (SVYASA) কৰা সমীক্ষাত প্ৰকাশ পাইছে যে ভাৰতত এই ৰোগ যোৱা দহ বছৰত দহ গুণ বৃদ্ধি পাইছে ৷ চমুকৈ অভেৰিত চিষ্ট হোৱা, অভেৰিৰ পৰা ডিম্বানু নোলোৱা, মহিলাৰ শৰীৰত পুৰষৰ দৰে নোম হোৱা এই কেইটা বিশেষত্ব সাধাৰণতে পলিচিষ্টিক অভেৰিয়ান চিনড্ৰমত দেখা যায় ৷
ৰোগ উৎপত্তিৰ সম্ভাব্য কাৰণ – এই ৰোগ একে ঘৰৰ একাধিক মহিলাৰ সাধাৰণতে দেখা যায় – যেনে মাক-জীয়েক বা বায়েক-ভনীয়েক ৷ সেয়ে ৰোগৰ জেনেটিক কাৰণ থাকিব পাৰে বুলি ভবা হয় ৷ ইয়াৰ ওপৰত পাৰিপাৰ্শ্বিকতাৰো হয়তো কিছু প্ৰভাৱ পৰিব পাৰে ৷ ৰোগীৰ পুৰুষ হৰমোন বা এণ্ড্ৰোজেন লেভেল বঢ়াৰ ফলত মহিলাৰ শৰীৰত পুৰুষৰ দৰে দাঢ়ি গোফ, বুকু-পিঠি-নিতম্বত নোম গজিব ধৰে ৷ তেজত ইনচুলিনৰ পৰিমাণ বাঢ়ে কিন্তু ইনচুলিনে কাম নকৰাৰ (Insulin resistance) ফলত ৰোগীৰ ডায়েবেটিজ আৰু মেদবহুলতা হয় ৷ তদুপৰি ডিচলিপিডেমিয়া (বৰ্ধিত চৰ্বিজনিত ৰোগ) হোৱাৰ ফলত উচ্চ ৰক্তচাপ, ষ্ট্ৰোক জাতীয় হৃদৰোগ হোৱাৰ সম্ভাৱনা বাঢ়ে ৷
ৰোগৰ লক্ষণসমূহ – অনিয়মীয়া মাহেকীয়া – সাধাৰণতে বছৰত ৮বাৰতকৈ কম মাহেকীয়া হয় ৷ মাহেকীয়াৰ ৰক্তস্ৰাৱ সাধাৰণতে কম দিনৰ আৰু কম পৰিমাণত হয় ৷ কিন্তু কাচিৎ অতিৰিক্ত ৰক্তস্ৰাৱো হব পাৰে ৷
মহিলা ৰোগীৰ শৰীৰত পুৰুষৰ দৰে নোমৰ বিতৰণ – আগতে উল্লেখ কৰাৰ দৰে নোম আৰু দাঢ়ি গজাক Hirsutism বোলে ৷ আনহাতে পুৰুষৰ দৰে তালুত চুলি সৰিব পাৰে ৷ মূৰৰ চুলি পাতল হব পাৰে ৷ মূৰত উফি, ছাল তেল তেলিয়া হোৱা, ছালৰ ঠাই বিশেষে (যেনে ডিঙি,বাহু ,পিঠিৰ) ৰঙ সলনি (কলা বা মুগা বৰণৰ হোৱা) মুখত আচিনাই (Acne ) ওলোৱা দেখা যায় ৷
শৰীৰ ক্ৰমে স্থলকায় হবলৈ ধৰে ৷ বি এম আই নৰ্মাল ২৫ৰ সদায় ওপৰত দেখা যায় ৷
মানসিক অৱস্থা – এনে ৰোগী সাধাৰণতে ডিপ্ৰেচনত ভোগে ৷
চিনাক্তকৰণৰ পৰীক্ষাসমূহ –
আলট্ৰাচাউণ্ড স্কেনিং কৰিলে অভেৰিত সৰু সৰু অনেক চিষ্ট ধৰা পৰে ৷ এই পানীজ্বলাৰ দৰে চিষ্ট ৮মিলিমিটাৰ পৰ্যন্ত হব পাৰে৷
এনে অভেৰিৰ পৰা সাধাৰণতে ডিম্বানু ওলোৱাৰ সম্ভাৱনা ক্ষীণ – সেয়াই হ’ল সন্তানহীনতাৰ কাৰণ ৷ চিটিস্কেন বা এম আৰ আই কৰিও অভেৰিও অৱস্থা জানিব পাৰি ৷ বৰ্ধিত চি-ৰিয়েক্টিভ প্ৰটিনে হৃদৰোগৰ সম্ভাৱনা সূচায় ৷ ক’লেষ্টৰেল, ট্ৰাইগ্লিচাৰাইড আৰু এল ডি এল জাতীয় ক্ষতিকাৰক চৰ্বিৰ পৰিমাণ বেচি পোৱা যায় ৷ লাভজনক এইচ ডি এলৰ পৰিমাণ কম ওলায় ৷ ডায়েবেটিজৰ হেতু তেজত চুগাৰ বেচিকৈ পোৱা যায় ৷
ৰোগীৰ হিষ্ট্ৰি আৰু শাৰীৰিক লক্ষনসমূহৰ পৰাই ৰোগৰ বিষয়ে ধাৰণা এটি কৰিব পাৰি ৷ নিশ্চিতকৰণৰ বাবে আন আন পৰীক্ষাসমূহ কৰাৰ প্ৰয়োজন হয় ৷ হাইপ’থাইৰয়েডিজমত যে ৰোগী গৰাকী ভোগা নাই জানিবলৈ থাইৰইড হৰমোনৰ পৰীক্ষা কৰাটো বাঞ্চনীয় ৷
চিকিৎসা- এই ৰোগৰ নিৰাময় নাই কিন্তু চিকিৎসাৰ দ্বাৰা লক্ষণসমূহ নিয়ন্ত্ৰণত ৰাখিব পাৰি ৷ ব্যামায়,সুষম খাদ্য, শৰীৰৰ ওজনৰ নিয়ন্ত্ৰণ, চুগাৰ নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে মেটফৰমিন টেবলেট ৷ উচ্চ ৰক্ত চাপ আৰু চৰ্বি নিয়ন্ত্ৰিণ কৰাৰ উপযুক্ত দৰব প্ৰয়োগ কৰিব লাগে ৷ ৷ ইনফাৰ্টিলিটিৰ বাবে ক্লমিফেন,
মাহেকীয়া নিয়মীয়াকৰণৰ বাবে প্ৰজেষ্টৰেন বা আন হৰমোনৰ উপযুক্ত চিকিৎসা কৰা হয় ৷
স্পাইৰেনলেক্টন জাতীয় ডাইয়ুৰেটিকৰ উচিত ব্যৱহাৰে ওজন কমায়, অতিৰিক্ত চুলিৰ বৃদ্ধি হ্ৰাস কৰে ৷ মূখমণ্ডলৰ নোম কমাবলৈ আজিকালি এফ্লৰনিথিন নামৰ দৰবৰ প্ৰয়োগ কৰি সুফল পোৱা যায় ৷ আনহাতে কোনো চিকিৎসাই কাম নিদিলে লেপাৰস্কপিক অভেৰিয়ান ড্ৰিলিং নামৰ অপাৰেচনৰ দ্বাৰা অভেৰিৰ কিছু অংশ কটৰাইজ কৰি আতৰাই দিয়া হয় ৷
চিকিৎসা নকৰিলে এনে ৰোগীৰ জৰায়ুৰ কেঞ্চাৰো হব পাৰে ৷
(বি০দ্ৰু০ -খৰখেদাকৈ লিখা এই নিবন্ধতোৰ দ্বাৰা পাঠকক ৰোগ সম্বন্ধে এক থুলমুল আভাস দিয়াৰ প্ৰয়াস কৰা হ’ল, ইয়াত আৰু ভালেমান তথ্য যোগ দিয়াৰ থল আছে ৷)
ডা০ ভূপেন শইকীয়া ২০ফেব্ৰুৱাৰী-২০১৪ [email protected]