লোকসংগীতৰ প্ৰয়োজনীয়তা (অৰুণজ্যোতি দাস)
বিগত এটা দশকৰ পৰা ন অসমীয়া সংগীত শিল্পীসকলে যি ধুমধামেৰে সংগীত উৎপাদন কৰি ‘চি.ডি.’ বা ‘কেছেট’ ৰূপত বজাৰত এৰি দিছে, সেয়া মন কৰিলে বুজিব পাৰি যে তেওঁলোকৰ সংগীত-সাধনাৰ আগ্ৰহতকৈ ব্যৱসায়মুখী জনপ্ৰিয়তা অৰ্জনৰ আকাংক্ষা বেছি। মন কৰিবলগীয়া কথাটো হৈছে যে অসমীয়া ৰাইজে (বিশেষকৈ যুৱ-সমাজে) তেওঁলোকৰ গীত শুনিছেও, অৰ্থাৎ তেওঁলোক বাণিজ্যিকভাৱে সফল আৰু জনপ্ৰিয়ও হৈছে। আমি ভাবোঁ, ইয়াৰ ফলত অসমীয়া সংগীতৰ জগতখন কিছু পৰিমাণে হ’লেও প্ৰদূষিত হৈছে।
এতিয়া আপুনি প্ৰশ্ন কৰিব,গীতৰ মান যদি নিম্নই হয়, তেন্তে সেয়া জনপ্ৰিয় হৈছে কেনেকৈ? ভাল নলগাকৈ মানুহে এটা গান আঁকোৱালি ল’ব পাৰেনে?
জিতুল, জুবিনকে আদি কৰি এই সোঁতত সমিল (চামিল!) হোৱা প্ৰায় সকলো সংগীত-শিল্পীয়েই পশ্চিমীয়া সংগীতৰ অনুকৰণেৰে বা অনুপ্ৰেৰণাৰে (পাৰ্থক্য নাই বুলিবই পাৰি এই ক্ষেত্ৰত!) নানা পৰীক্ষা-নিৰীক্ষা কৰি নতুন আধুনিক অসমীয়া গীত কিছুমান সৃষ্টি কৰি এটা ধাৰা বোৱাই আনিছে। তেওঁলোকে এই গীতবোৰত অনা-থলুৱা বাদ্য-যন্ত্ৰও সংগত কৰিছে। এনে সংগীতেৰে অসমৰ আকাশ-বতাহ ভৰি পৰাৰ ফলতে পশ্চিমীয়া সংগীতৰ জোৱাৰে অসমীয়া ডেকা-ডেকেৰীক বাৰুকৈয়ে প্ৰভাৱান্বিত কৰিছে। বিশ্বজনীন জ্ঞানৰ দুৱাৰ গৰকা মহাবিদ্যালয়ত অধ্যয়নৰত ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ কথা বাদেই, বিদ্যালয়ৰ চৌহদ গচকি নোপোৱা পেন্দুকণাহঁতৰ মুখতো ‘চাকিৰা’, ‘মাইকেল’, ‘একন’ৰ গীত নিত্য বিদ্যমান হৈ উঠিছে। বহুতেই আকৌ বুজি নাপালেও হকে-বিহকে কিছুমান ইংৰাজী গান শুনি বা শুনি দেখুৱাই নিজকে ‘সময়তকৈ আগত দৌৰা’সকলৰ মাজৰে এজন বুলি জাহিৰ কৰিবলৈ ভাল পোৱা হৈছে। ই সিমান এটা শুভ লক্ষণ বুলি আমাৰ মনে নধৰে।
বয়স্কসকলৰ লগতে জুবিন, দিক্ষুহঁতৰ গান শুনি ভালপোৱাৰো অধিকাংশই স্বীকাৰ কৰিব যে পুৰণি অসমীয়া গীতসমূহে আজিও তেওঁলোকৰ মন-প্ৰাণ জুৰ পেলায়। দেখা যায় যে ,লতা-কিশোৰ-ৰফি-মুকেশ-য়েচুদাসৰ পুৰণি হিন্দী গীতবোৰে কেৱল ভাৰতবৰ্ষতে নহয়, সমগ্ৰ বিশ্বতে মানুহৰ অন্তৰ জিনিব পাৰিছে আৰু শ শ বছৰলৈ সিবোৰ অমৰ হৈ থাকি মানুহক সংগীতৰ অমিয়া সুধা বিলাই থাকিব পাৰিছে বা পাৰিব। ইয়াৰ কাৰণ হিচাপে আমি ক’ব খুজিম যে সিবোৰ গীতত কথা, সুৰ আৰু সংগীতৰ শ্ৰেষ্ঠতম সংমিশ্ৰণ ঘটিছে য’ত গীতিকাৰৰ কথাংশ ভাৰতীয় থলুৱা লোকসংগীত আধাৰিত (বা লোকসংগীত-উদ্ভুত) সুৰেৰে সুনিৰ্দিষ্ট তাল-লয়ৰে সংযোজিত হৈ গায়ক/গায়িকাৰ গীতটিৰ প্ৰতি উৎসৰ্গিত কন্ঠৰ মাজেৰে প্ৰকাশ পাই পূৰ্ণৰূপ ধাৰণ কৰিছে।
———–
যোৱা দশকটোৰ অসমীয়া গীতৰ বিশ্লেষণ কৰিবলৈ যাওঁতে জুবিন গাৰ্গদেৱৰ নাম উল্লেখ কৰিবই লাগিব। কাৰণ তেওঁ এনে এটা যুগৰ একছত্ৰী সংগীত-সেৱক ৰূপে ইতিমধ্যেই চিহ্নিত আৰু যুৱ-প্ৰজন্মৰ হিয়াৰ মণি হিচাপে পৰিগণিত হৈছে। আমি এনে জুবিন-অনুগামী বান্ধৱৰ সান্নিধ্যও পাইছোঁ যিয়ে তেখেতৰ যিকোনো গীতৰ সংকলন মুক্তি পোৱাৰ দিনাই কিনি আনি শুনিবলৈ আগ্ৰহেৰে ৰৈ থাকে। মাহেকজোৰা একেকেইটা গান শুনা আৰু শুনো বা কাৰ্যসূচীৰ পিছত বিশ্লেষণাত্মক মন্তব্য আহে-, ‘‘বুজিছা, জুবিনৰ গান প্ৰথমবাৰ শুনি কোনেও ভাল নাপায়, চাৰি-পাঁচবাৰ শুনি চোৱা, তাৰ পিছত দেখিবা তুমি ‘এডিক্টেড’ হৈ গৈছা!”। যদি বান্ধৱৰ কথাই সঁচা, তেন্তে জুবিন গাৰ্গদেৱৰ গীতে দেখোন প্ৰথম শ্ৰৱণতে আমাক সন্মোহিত কৰিব নোৱাৰে, তাক জোৰ কৰি আমিহে চিনাকি ভাললগা গীত কৰি লওঁ! বৰ পাকলগা কথা!
আৰু আমাৰ বিশ্বাস, এয়াই ঘটি আছে আমাৰ অসমীয়া সংগীত জগতত! আমাক জোৰ কৰি শুনোৱা হৈছে অনা-থলুৱা সুৰ-সংগীতৰ তথাকথিত আধুনিক সংগীত। এইবোৰকে আমি ভাল পাবলৈ লৈছোঁহঁক।
জীৱবিজ্ঞানীসকলে বিভিন্ন পৰীক্ষা আৰু গৱেষণাৰদ্বাৰা দাবী কৰে যে পিতৃ-মাতৃৰ দৈহিক গঠনৰ লগতে বিভিন্ন মানসিক গুণাগুণ আৰু প্ৰতিভাও তেওঁলোকৰ সতি-সন্ততিয়ে জন্মসূত্ৰে লাভ কৰে। সেই হিচাপত পুৰণি গীতৰ অনুৰাগী সকলো মাক-দেউতাকৰ সন্তানেও সুমধুৰ গীত পছন্দ কৰাৰ এটা জৈৱিক কাৰক ইতিমধ্যেই শৰীৰত কঢ়িয়াই ফুৰিছে। কিন্তু তৎসত্ত্বেও আমাৰ আজিৰ যুৱ-প্ৰজন্মই হুলস্থুলীয়া তেজোদ্দীপক সংগীত ভাল পাবলৈ লোৱাৰ কাৰণ হৈছে ,আমাৰ দৃষ্টিত এটাই! সি হ’ল-
মানুহ হৈছে এনে এক জীৱ,যি যিকোনো অস্বাভাৱিক পৰিস্থিতিতে পাৰ্যমানে নিজকে খাপ খুৱাই বৰ্তিব পাৰে (adaptation)। আমাৰ কণমানিহঁতক আমি বিভিন্ন মাধ্যমযোগে তাৰ কাণৰ পৰ্দাত যেনে ধৰণৰ সংগীত শুনাইছোঁ, সি তেনেধৰণৰ সংগীতেই ভালপোৱা হ’ব, আৰু সেয়াই হৈ উঠিব আমাৰ ন-প্ৰজন্মৰ সংগীত।
লোকসংগীতৰ চৰ্চা ইমানেই কমি গৈছে যে বিশেষ পৰ্ব, দিৱস অবিহনে আমি এইবোৰৰ স্মৃতিচাৰণ নকৰোঁহঁক। কিন্তু চাবলৈ গ’লে লোকসংগীতবোৰ প্ৰকৃততে মানুহৰ দৈনন্দিন জীৱনৰ গীত, এইবোৰ স্বতঃস্ফূৰ্ত স্বাভাৱিক সংগীত। এই পৃথিৱীত লোকসংগীতবিহীন এটা জাতিৰ অস্তিত্ব নিশ্চয় নোলাব। আৰু এক কথাত ক’বলৈ গ’লে এটা সংস্কৃতিৱান জাতি গঠন প্ৰক্ৰিয়াতো লোকসংগীতৰ অৱদান অপৰিসীম ।
বিশ্বৰ সম্মুখত আমি আমাৰ ‘অসমীয়া সংগীত’ক কেনেদৰে উপস্থাপন কৰিম? অন্য দেশৰ বা জাতিৰ জনপ্ৰিয় সংগীতেৰে অনুপ্ৰাণিত হৈ সৃষ্টি কৰা পশ্চিমীয়া সুৰ-শৈলীৰ গীতেৰে নে আমাৰ চহকী লোকসংগীতৰ ভঁৰালেৰে?
কাইলৈ আপোনাক যদি এজন ইংৰাজ লোকে ঔৎসুকতাবশতঃ এটা অসমীয়া গীত বজাই শুনাবলৈ কয়, আৰু আপুনি যদি আপোনাৰ ভাল লগা জুবিন গাৰ্গদেৱৰ ‘পামনে মই ঘূৰাই আকৌ এবাৰ জীৱনত’ বা ‘অমানিশা সাৰে আছে আৰু সাৰে আছোঁ মই’ গীতটি শুনায়, তেওঁ হয়তো আটাহ পাৰি উঠিবও পাৰে এইবুলি:-‘ইচ্ এইটো আকৌ কেনেকৈ অসমীয়া গীত হ’ল,কথা কেইটাহে অসমীয়া!’। অন্যথা দক্ষিণ ভাৰতীয় এজনে সীমান্ত শেখৰদেৱৰ ‘আকাশে-বতাহে তোমাকে দেখিছোঁ’ শীৰ্ষক গীতটি শুনিলেও একেটাকে ভোৰভোৰাব।
[অসমত চৌৰ্যবৃত্তিৰে সংগীত সাধনা কৰা ‘শিল্পী’ৰ অভাৱ নাই । তেৰাসৱৰ মতে সিবোৰ চুৰি কৰা গীত নহয়, মাথোঁ সুৰৰ মিল থকা গীত! আৰু বিশ্বৰ অতসোপা সংগীত শিল্পীৰ দুই একোজনৰ ভাৱ একে নহৈ পাৰেনে? ]
আমাৰ বোধেৰে ন অসমীয়া সংগীত-শিল্পীসকলে যদিহে নিজকে এই মাটিৰ মানুহ হিচাপে পৰিচয় দিব বিচাৰে তেন্তে কামিজত ‘খাটি-অসমীয়া’ বুলি লিখি প্ৰাশ্চাত্য-সংগীতৰ বৰতাল বজোৱাতকৈ লোকসংগীতৰ চৰ্চাত নিজকে নিয়োগ কৰিবলৈ শিকা উচিত। এই দেশৰ চিনাকি গীত-মাতবোৰ হৃদয়ত প্ৰোথিত কৰি তাৰ আধাৰত ন-অসমীয়া সংগীত সৃষ্টি কৰক ।
প্ৰতিবেশী ৰাজ্যখনতে দেখা পোৱা সাধাৰণ দৃশ্য :- চহৰৰ ধনীজনেই হওক অথবা গাঁৰ চহাজনেই হওক, আজৰি সময়ত লগ হৈ একেলগে আনন্দেৰে ৰবীন্দ্ৰ সংগীতৰ এটা সুন্দৰ আবেলি পাৰ কৰে। ৰবীন্দ্ৰ সংগীতে প্ৰতিজন বাঙ্গালীৰ হৃদয়ত এক সুকীয়া আসন দখল কৰি আছে, যিকোনো মূহুৰ্ততে সুখী কৰিব পৰাকৈ! আমাৰ বৰগীত, লোকগীতে তেনে স্থান লৈ আছে নে আমাৰ বাবে? আৰু তেওঁলোকৰ ৰাজ্যৰপৰা কিমানজন গায়ক-গায়িকাই সৰ্বভাৰতীয় পৰ্যায়ত প্ৰতিষ্ঠিত হ’ব পাৰিছে তাৰ নিশ্চয় হিচাপ নাই!
আমি ৰক্ষণশীল মনোভাৱ পোষণ কৰি অসমীয়া পুৰণী গীতৰ দৰেই আজিও কেৱল তেনেধৰণৰ গীতেই সৃষ্টি কৰিব লাগিব বুলি দাবী কৰা নাই। অথবা কেৱল হাৰমনিয়াম, তাবলা, দোতাৰাৰেই গীত হ’ব লাগিব বুলিও দোহৰা নাই। এই পৃথিৱীত এটাই মাথোঁ ধ্ৰুৱক (Constant), সি হৈছে ‘সলনি’ (Change)। গতিকে ৰূপান্তৰক আমি আদৰি ল’বই লাগিব।
আমি জোৰ দিয়া কথাটো হ’ল এয়ে যে, ন শিল্পীসকলে থলুৱা গীত-মাত অথবা শাস্ত্ৰীয় সংগীতৰ ওপৰত আধাৰ কৰি নতুন অসমীয়া গীত সৃষ্টি কৰক, য’ত আমাৰ লোকসংগীত সমূহৰ প্ৰতিফলন ঘটে আৰু যি সংগীতে নিমিষতে আমাৰ মন-প্ৰাণ জুৰ পেলায়।
পুলক বেনাৰ্জী, সংগীতা বৰঠাকুৰ, তৰালী শৰ্মা- এনেধৰণৰ দুই একোজন শিল্পীয়ে আজিও শাস্ত্ৰীয় সংগীত আধাৰিত আধুনিক অসমীয়া গীত গাই আছে; তেওঁলোকক খুব কমেইহে চিনি পায়, কাৰণ তেওঁলোকে জনপ্ৰিয় হ’বৰ বাবে গীত নাগায়।
গতিকে এনে এক ন-জাগৰণ অসমৰ সংগীতৰ ইতিহাসত হ’বৰ বাবে মই ভাবোঁ অসমৰ থলুৱা লোকসংগীত সমূহৰ প্ৰচলন,জনপ্ৰিয়তা,প্ৰসাৰ আৰু সংৰক্ষণ অতিকেই জৰুৰী হৈ পৰিছে ।
(মতামত বাঞ্চনীয়)
