অৰ্জুন-ভঞ্জন বা দধিমথন যাত্ৰা (সংগ্ৰহ তথা ইউনিকোডকৰণ: নিতুল বৰা)
।। শ্ৰীকৃষ্ণায় নমো নমঃ।।
শ্লোকঃ-বালায়নীল বপুষেতনুকিঞ্চিনীক।
ধবানাভিৰাম জঘনায় দিগম্বৰায়।।
শাৰ্দুলদিব্যনখ ভূষণ ভূষিতায়।
নন্দাত্মজায় নৱনীত ভূজে নমস্তে।।
(শ্যাম বৰণীয়া শিশু কৃষ্ণ-যাৰ দেহত মাত্ৰ কঁকালৰ কিঞ্চিনী জঘনলৈকে ওলমি শব্দ কৰি আছে, সেইগৰাকী দিগম্বৰ, ডিঙিত যি বাঘনখৰ ভূষণ পিন্ধিছে, হাতত লৱণুলৈ খাই থকা নন্দৰ পুত্ৰ সেই গৰাকীক প্ৰণাম কৰোঁ)
অপিচঃ-যো লোক ভাৰোদ্ধৰনায় চক্ৰী
চক্ৰেহৱতাৰং বসুদেৱ-গেহে।
গোপী জনানন্দ কৰো মুকুন্দঃ
পায়াত্ স ৱো যাদৱ ৰাজ সিংহ।।
[ভূমিৰ ভাৰ হৰণ কৰিবৰ কাৰণে যি আহি বসুদেৱৰ ঘৰত আৱতাৰ হ’ল, গোপীসকলৰ আনন্দদান কৰোতা সেই যদুকুলৰ সিংহ সদৃশ মুকুন্দই যেন উদ্ধাৰ কৰে।]
সূত্ৰঃ-আহে সামাজিক লোকঃ জে চৰাচৰ গুৰু নাৰায়ণঃ সৰ্ব্বলোক হিত কাৰণেঃ নন্দক মন্দিৰে বেকত হুয়াকহুঁ: কপট গোপবেশে পৰম মঙ্গল ৰূপ নানান ৰস খেলনা কয় কহুঁ: জৰোৱাক মন সন্তোষিয়েঃ জৈছন কৃড়া কয়লঃ তা দেখহ শুনহঃ নিৰন্তৰে হৰি বোল হৰি বোল।।
।। প্ৰৱেশ গীত।।
ৰাগ সিন্ধুৰা।। একতালি মান।।
ধ্ৰুং-আৱে বালক কানু কয়ো পয়সাৰা।
সঙ্গে জষোৱা মাই কৰত বিহাৰা।।
পদ-তৃভূবন মোহন মুৰুতি সুবেশ।
স্যাম ধাম নিল কুঞ্চিত কেশ।।
আৰকত অধৰ বয়নে ৰুচি হাষ।
আয়ত নয়ন পঙ্কজ পৰকাষ।।
কৰযুগ কঙ্গণ কেয়ুৰে ৰঞ্জে।
পঙ্কজ চৰণ ভকত ভয় ভঞ্জে।।
মনিময় মঞ্জিৰ ৰুণ-ঝুণ ৰোল।
ৰূপে ভুবন মোহে মাধৱে বোল।।
সূত্ৰ-ঐছন প্ৰবেশ কয়ে শ্ৰীকৃষ্ণ একপাশ হুয়া ৰহল। তদনন্তৰঃ এক দিবসে জসোদাঃ নানা গৃহকৃত্যে দাষিসৱক নিযোজিয়ে জৈছে আপুনি দধি মাথিত লাগল তাহে দেখহ শুনহ।।
কথা-জষোৱা বোলঃ-আহে গোপীসৱ তোৰাসৱ কৈছন দধি মথন কৰহঃ ওহি দধিক কলশে পুৰুৱক সমান লৱণু কৈছে নাহি পাৱতঃ তোৰাসৱক গাৱে কি বল নাহিঃ অৱহেলা কৰিয়েঃদধি মথিয়েঃ সৱ লৱণু টুটাৱল। তোহোঁসৱ আন কৃত্য কহঃ আবু হামু আপুনে দধি মথন কৰব। জদি অধিক লৱণু পাঞুঃ তেবে তেৰাসৱক জে জানু তা কৰব।।
সূত্ৰ-ওহি বুলি যশোদাঃ দিব্যবস্ত্ৰ অলঙ্কাৰ পৰিধান কৰিএ মালতি আদি নানা সুৰভি কুসুমেঃ কেশ বেস বনিয়েঃ নবিন কুঙ্কুমে কুছযুগ মণ্ডিয়েঃ কজ্জলে নয়ন ৰঞ্জিয়েঃ কৰ্পূৰ তাম্বল ভুঞ্জিয়েঃ জৈছন দধি-মথিতে লাগলঃ তাহে দেখহ শুনহঃ নিৰন্তৰে হৰিবোল হৰিবোল।।
গীত।।
ৰাগ-বৰাড়ি।। পৰিতাল।।
ধ্ৰুং-মথন মথে জষোমতি আই।
হৰিগুণ গাৱত বয়নে মিলাই।।
পদ-কঙ্কন হাৰ কুণ্ডল গণ্ড লোলে।
চৰণ মাঝে মনি মঞ্জিৰ ৰোলে।।
মনোহৰ খোম বসন পৰিধানে।
কম্পয় কুছযুগ ৰযু সন্ধানে।।
উছল খোপা কুসুমে ৰঞ্জি কেশ।
কজ্জল নয়ন উজ্জল কৰু বেশ।।
আগহি নিজ তনয়ক পেখি।
ৰূপ বিনাৱত নয়নে নিৰেখি।।
সূত্ৰ-সোহি সময়ে শ্ৰীকৃষ্ণ যশোৱাক আগেঃ কৌতুকে নানান খেলনা কয় থিক। যশোৱা আপুন বালকক আগে দেখিয়েঃ কৃষ্ণক নিৰ্মল বদন পঙ্কজ নিৰোখিয়েঃ কৃষ্ণক সুকোমল লীলাঃ মনোহৰ হাস্য-লাস্যঃ বিনোদ বৰ্ণাৱত।।
কথাঃ-যশোদা বোলঃ-হে পাপু কৃষ্ণঃ তোহো হামি কৌটি পুৰুষক পৰম দেৱতাঃ মাথাক মুকুটঃ সিৰেৰ ভূষণঃ গলাৰ সাতেসৰিঃ কৰ্ণেৰ কুণ্ডলঃ কৰেৰ কঙ্কণ। আহে বাপুঃ তোহাৰি অৰুণ অধৰক বলাই লঞঁ। মুধুৰ হাস্যেৰ হুয়া মৰিয়ে যাঞঁ। ৰাতুল চৰণক হুয়া মৰিয়ে জাঞঁ। ভালাৰে নয়নাঃ কি না মধুৰ মুৰুতিঃ ভালাৰে খেলনা। বাপু তোৰ আতি শিশুকালে পুতনা সুষিলাঃ চৰণক আগে সকট উছাট কয়লঃ চক্ৰবাতক প্ৰাণ লেলহঃ বহু শিশুভাৱ কৰিয়েঃ হামাক বহুত্তৰ আনন্দ কৰয়া থিক।।
সূত্ৰ-যশোৱা ওহি পৰকাৰেঃ কৃষ্ণৰ গুণ বৰ্ণাইতেঃ দধিমথনক শ্ৰম জানয়ে নাহিঃ শ্ৰীকৃষ্ণ মাৱক শ্ৰম দেখিয়েঃ নিজ গুণ বৰ্ণনা শুনিয়েঃ মনে বোল।।
কথা-শ্ৰীকৃষ্ণ বোলেঃ-হামু পৰমেশ্বৰঃ লক্ষ্মীৰ নায়কঃ ইহাৰি গৃহে ভকতিক বষ্য হুয়া ৰহলছিঃ হামু জীৱক পৰম দুল্লভ হামাকু পাই মনপূৰণ নাহি ভেলঃ বস্তুক বাঞ্চা নাহি টুটতঃ হামাৰা ভকতা গোপীসৱকঃ কোপ কৰিয়েঃ লৱণু অধিক কৰিয়েঃ গোপীসৱক দণ্ড কৰিয়েঃ অতয়ে শ্ৰম কৰিতে লাগলঃ ইহাঙ্ক আয়ু লৱণু তুলিতে নাহি দেৱব।।
পদঃ-মাৱক শ্ৰম পেখিয়ে তুলি হাষি।
মথন-দণ্ড ধৰল হৰি আষি।।
তেজল মথন যশোমতি মাই।
মাধৱ দিন মুৰুখমতি গাই।।
সূত্ৰ-শ্ৰীকৃষ্ণ ওহি বোলিঃ হাষি মাৱক নিকট চাপিয়েঃ মথনি দণ্ডে ধৰিয়ে ৰহলঃ তাহে পেখি যশোদা বোল।।
কথাঃ- আহে পুতা শ্ৰীকৃষ্ণঃ লৱণু তুলিতে সময় গেলঃ পাক জুড়াইলে লৱণু নাহি পাৱবঃ তোহোঁ মথনি দণ্ড ছোড়হ।।
কথাঃ-শ্ৰীকৃষ্ণ হাসিএ বোলঃ- হে মাইঃ তোহাৰি তন পান কৰিতে বহুত ইচ্ছা হয়াছেঃ হামাকু তন পান কৰাৱঃ হামু তন পান কৰিয়েঃখেলানে চলবঃ তোহোঁ অনন্তৰে তোলহ!
সূত্ৰ-শ্ৰীকৃষ্ণক নিৰ্বন্ধ শুনিয়ে যশোদা বোল।।
কথা-ওহি চণ্ড বালকঃ পয়োধৰ নপায়া ছোড়ব নাহিঃ ইহাক তনপান কৰায়া পঠাঞঁ।।
সূত্ৰ-ওহি বোলি যশোদা হাষি হাষি কৃষ্ণক কোলে তুলিঃ বদনে চুম্বন দিয়েঃ আনন্দে তন পান কৰাৱত। শ্ৰীকৃষ্ণক পৰম সন্তোষেঃ মাৱক তন পান কয় লাগলঃ সোহি সময়ে গোপীসৱ যশোদাক ডাকি বোলল।।
কথাঃ-গোপীসৱ বোলঃ- হে যশোদেঃ ঘোষি দিয়েঃ থালি ভৰিয়াঃ যে খিৰ থয়া আছেঃ সে উতলি পড়য়ঃ তোহোঁ ৰাখ আসিয়াঃ হামুসৱ অবজৰ নোহোঁ: মই সত্বৰ আৱ সত্তৰ আৱ।।
সূত্ৰঃ-তাহে শুনি যশোদা বোল।।
কথাঃ- আহে পুতাঃ গোৱালিসৱ ডাকয়ঃ ঘুষিক খিৰ দুখ উতলি পড়য়ঃ হামু তাহেক ৰাখো গিয়াঃ তোহোঁ তন পান ছোড়হ।।
সূত্ৰঃ-যশোদাক বোলে শ্ৰীকৃষ্ণ তন পান নাহি ছোড়তঃ দেখিয়া যশোদা কোপে কোল হন্তেঃ মাটিত থেক্ছায়া থৈয়া কহোঁঃ- লৱড়ি খিৰ ৰাখিতে গেলঃ তথি গৈয়া খিৰ উতাৰি থঞঁ বোলিঃ তথি ৰহলঃ শ্ৰীকৃষ্ণ মাৱক ভাৱ দেখিয়ে বোল।।
কথাঃ- শ্ৰীকৃষ্ণ বোলঃ হামু কৌটি ব্ৰহ্মাণ্ডক নায়কঃ ব্ৰহ্মাদিদেৱক পৰম দেৱতাঃ হামাকু মহা মহা যজ্ঞেঃ সন্তোষ কৰাইতে নাহি পাৰতঃ সে হামু নিজগুণে ভকতিক বশ্য হুয়াঃ ভকতসৱে শ্ৰদ্ধায় যে বস্তু হামাকু দান কৰেঃ তাহেক হামু পৰম সন্তোসে হামাৰ উদৰবৰ্তি ব্ৰহ্মাণ্ডসৱকে শুদ্ধ বস্তুও পৱিত্ৰ হোক বুলিয়েঃ ভোজন কৰোহোঁ। আঃ ভক্তসৱে যে বস্তু দেৱতঃ তাহেক মাত্ৰ ভোজন কৰোহোঁ। কিন্তু ভকতক কৃপায়েঃ চোৰি কৰি কহুঁ: ভকতক বস্তু স্বীকাৰ কৰোহোঁ: দেখো দেখো সে হামাকঃ ওহি সাহঙ্কাৰি নিদাৰুনি গুৱাৰিঃ সামান্য শিশু বুলিয়ে তনপান ছোড়াইঃ মাটিত আচাড়ি পেহলাই খিৰ ৰাখিতে গেলঃ হামাত কৰিয়েঃ কড়া দুইক খিৰ অধিক মানলঃ তাহেক হানি সৈতে গাৱ নাহি সহল। দেখো আয়ু হামু হানি কৰিতে পাৰোঁ কি নাহি পাৰোঁ তাহেক দেখোক।।
সূত্ৰঃ- ওহি বোলি শ্ৰীকৃষ্ণঃ কোপে পটাপুত্ৰ হানিয়েঃ মথনিমাঠি ভাঙ্গিয়েঃ দধিসৱ নাসিয়েঃ খুপি পসিয়েঃ বানৰসৰ সহিতেঃ জৈছে লৱণু ভোজন কৰতঃ তা দেখহ শুনহঃ নিৰন্তৰে হৰি বোল হৰি বোল।।
।। গীত ।।
।। ৰাগ গৌৰী।। মান পৰিতাল।।
ধ্ৰুং- তনপান বিনেঃ ৰোষিত গোবিন্দঃ
কোপিত জননিক লাই।
হামাক পয়োধৰঃ পান ছোড়াইঃ
খিৰ ৰাখিতে গৈয়ো মাই ৰে।।
পদঃ- অৰুণ অধৰ দুহুঁ: কোপে কম্পাৱতঃ
ওষ্ঠ কামুড়ে ধৰি দান্তে।
পটাপুত্ৰ হানিঃ মথনি মাঠি ভাঙ্গিয়ে
খুপি পৈসল ভগৱন্তে ৰে।।
উৰল উৱৰে চড়িঃ লৱণু ভুঞ্জত হৰিঃ
বানৰসৱ লৈয়া সাতে।
পিণ্ড লৱণুঃ বানৰ মাঝে খেপতঃ
বানৰে ধৰয় লুমিক হাতে ৰে।।
খিৰ উত্তাৰিঃ আসিয়া মাই দেখতঃ
ভাঙ্গল মথনি মধাই।
সৱ দধি নাষলঃ কতিহোঁ পলাৱলঃ
দীন মাধৱে গুণ গাই ৰে।।
সূত্ৰঃ- তদনন্তৰঃ যশোদা খিৰ নমাইঃ আসি কহোঁ দেখলঃ মথনিমাঠি ভাঙ্গলঃ সব দধি মাষ ভেলঃ দেখি যশোদা বোল।। আঃ ওহি কৃষ্ণক কামঃ তেখনে কোলহন্তে নাময়ে নাহিঃ হামু বলেসে নমাৱলোঁ: তন পান কৰিতে নপাৱলঃ সোহি কোপে মাঠি ভাঙ্গি দধি নাশ কৰি কহোঁ: মাৰণক ভয়ে পলাৱলঃ আগুঘৰ মাঝে চাঞ।।
সূত্ৰঃ-ওহি বুলি যশোদা হাতে বাড়ি ধৰিয়েঃ পাৱ মাৰিয়েঃ খোপি পসিয়ে দেখলঃ শ্ৰীকৃষ্ণৰ উৰল উৱৰে বৈঠি কহোঃ নবিন হয়ঙ্গমি আপুনি ভোজন কৰতঃ বানৰ সৱকো ভোজন কৰাৱত! তদনন্তৰ মাৱক দেখিয়েঃ ভয়ে সঙ্কিত নয়নে শ্ৰীকৃষ্ণ যৈছে পলাৱতঃ যশোদা যৈছে পাছু পাছু খেদয়ঃ তাহে দেখহ শুনহঃ নিৰন্তৰে হৰি বোল হৰি।।
।। গীত।। ৰাগ কমোদ ।। যতিমান।।
ধ্ৰুং- পলাই জগতপতি নন্দজায়া জষোমতিঃ
লড়ু ধৰি পাচু পাচু ধাই।
কৰি আছ অপৰাধ কবহোঁ নাহিকে বাধ
তাড়ন এড়ান নজাই।।
পদঃ- ভাঙ্গিয়া মথনি মাঠিদধি সৱ কৈলা নাটিঃ
নবিন লৱণু আছা খায়া।
মাৱেৰ উঠিছে ৰাগ নপাই নছাড়িবো লাগঃ
ভয়ে কম্পে থিৰ নুহি কায়া।।
কথাঃ- যশোদা বোলঃ হে বালকঃ তোহোঁ আৰ কতি জাঁৱৰঃ ৰহ ৰহঃ হামাকু আগু আজু পলাৱৰঃ তোহোঁ জাঁহাঁ জাৱৰঃ হামু তাঁহাঁ খেদবঃ চোৰি কৰিয়েঃ দধি দুগ্ধ লৱণু খায়াঃ সব গকুল ছন্ন কৰিএঃ হামাকু হাত লগাৱলঃ আজু তোহাক তাড়না কয়ে সিখাৱব।।
পদঃ- লাগল পাইলু মঞিঃ আৰ কতি যাইবি তঞিঃ
কত দুখ দিচয়া আছ মোৰে।
পলাই আজি জাইবি জথাঃ আমি ধায়া জাইবো তথাঃ
আৰ লাগ নছাড়িবো তোৰে।।১।।
মহা মহা জোগিগণেঃ পৰম নিৰ্মল মনেঃ
চিন্তিয়া নপাৱে লাগ জাৰে।
সবাৰে আতমা হৰিঃ হাতে গোপি লড়ু ধৰিঃ
ধায়া ফুৰে তাৰে মাৰি বাৰে।।২।।
জননীৰ দুখ দেখিঃ হাতে কছালিয়া আখিঃ
কান্দিয়া ৰহিলা জেন ডৰে।
দেখিয়া যশোৱা ৰাণীঃ তনয়ৰ ভয় জানিঃ
ধৰিলা তেজিয়া বাৰি কৰে।।৩।।
জাৰ সুমৰণে ডৰিঃ কালো কাম্পে তৰতৰিঃ
জাৰ নামে মুকতি ঠেলয়।
জননিক হুয়া ভয়ঃ কাম্পয় হেনয় হৰিঃ
দীন মাধৱ দাসে কয়।।৪।।
সূত্ৰঃ- তদনন্তৰ শ্ৰীকৃষ্ণ মানুষ ভাৱ পেখায়া পলাইতে জেন নাহি পাৰিয়েঃ মাৱক ভয়ে হাতে আখি ঢাকিয়েঃ কান্দিতে ৰহল। যশোদা পুত্ৰক বয় দেখিয়েঃ হাতক বাড়ি পেহলায়া কৃষ্ণক কৰে ধৰি কঁহো আপুন গৃহে আনিয়ে জৈছে গৰুক পাগেঃ কৃষ্মক বান্ধিতে লাগলঃ তাহে দেখহ শুনহঃ নিৰন্তৰে হৰি বোল হৰি বোল।।
।।গীত।। ৰাগ কানড়া।। পৰিতাল।।
ধ্ৰুং- লৱণু-চোৰ বুলি যশোৱা মাই।
গোকণ্ঠ-পাশে বান্ধয় যদুৰাই।।
পদঃ- পূৰ্ব্বাপৰ অন্ত নাহি জাহাৰু।
সোহি পৰম গুৰু জগত আধাৰু।।
বাহিৰ ভিতৰ জাকেৰি নাই।
গোৱাৰি বান্ধে লৱণু-চোৰ পাই।।১।।
গাৱ সন্ধানে যশোৱা ৰজু টানে।
জোড়য় নাহি আঙ্গুলা, দুহোঁ মানে।
পুনু পুনু ৰযু বিচাৰ কয় আনি।
উদৰে মেহ্ৰাই বান্ধয় সতি টানি।।২।।
তবহোঁ নোজোড়ে আঙ্গুলা দুহোঁ পাঘে।
দেখিয়ে গোপ ৰমনি সৱ হাসে।।
হৰিকহোঁ তত্ত্ব জানয়ে নাহি কোই।
মাধৱ কহ গতি গোবিন্দ মোই।।৩।।
সূত্ৰঃ-যশোদা লৱণু চোৰ পায়াঃ কৃষ্ণক বান্ধয় সুনিয়েঃ গোপীসৱ যশোদাক ঠামে আৱলঃ সোহি সময়ে শ্ৰীকৃষ্ণ নিজ যোগমায়া বেকত কৰল। যশোদা কৃষ্ণক উদৰে জৰি মেহ্ৰাইঃ আনিতে দেখতঃ আঙ্গুলা দুহোঁ আণ্টয়ে নাহিঃ ওহি পৰকাৰেঃ বাৰম্বাৰে ঘৰ মাঝেঃ যত জড়ি পাৱল সবকহোঁ জোড়ায়ে মেহ্ৰাৱতঃ তবহোঁ দুহোঁ আঙ্গুলা আণ্টয়ে নাহিঃ দেখিয়ে গোৱাৰিসৱে যশোদাক বোলল।।
কথাঃ- গোপীসৱ বোলঃ হে মাই যশোদাঃ তোহাৰি ঔচন দাৰুণ হৃদয়ঃ ওহি মাণিক পুতলি শ্ৰীকৃষ্ণঃ সব গোকুলক জীৱন প্ৰাণঃ তোহাৰি নিজ বালকঃ আহেক কোন অপৰাধেঃ অতয়ে ৰাগেঃ গৰুক পাগেঃ ঔদৰে কৈছন বন্ধন কহঃ কোন চাৰ পুৰাতন কলসখানি ভাঙলঃ কড়া দুইকৰ ধন হানি কয়লঃ গুৱালক ঘৰে দধি দুগ্ধ লৱণু কে পুছতঃ কমল হানি ভেলঃ আ হে মাইঃ কৃষ্ণক মহিমা নাহি জানতঃ অতয়ে জড়ি জোড়োয়া বন্ধন কৰিতে চাৱঃ তব কি বান্ধিতে পাৰহঃ অতএ মহিমা দেখলঃ তথাপি জ্ঞান নাহি উপজলঃ তৱহো কৃষ্ণক বান্ধিতে ইচ্ছা কৰিতেছেঃ আহে মাইঃ তোহাৰি পায়ৰে লাগোঃ ওহি প্ৰাণধন কৃষ্ণক বান্ধিব নাহি।
সূত্ৰঃ- গোপীসৱক ঐচন বাণী শুনিএ যসোদা কোপ কৰিয়ে বোলল।
কথাঃ-যশোদা বোলঃ-আহে গোৱাৰিসৱঃ ওহি কৃষ্ণক কত অপজয়ঃ হামাকু আগু কহইছঃ আযু আৰ্দাসক সময় নাহি হয়ঃ হামাকু বাধা কৰিতে আৱলঃ অৱ জে বোলল তাহেক হামু সহলোঃ আৰ জব বোলহ তব হামাকু বাত বুঝব।।
সূত্ৰঃ- ওহি বুলি যশোদা গোপীসৱক তৰ্থিয়ে পুনু কৃষ্ণক বান্ধিতে লাগলঃ দেখিয়ে ৰোহিনী বোলল।।
কথাঃ- আহে সখি যশোদেঃ আয়ু তুহুঁ কি ভেলিঃ গোকণ্ঠ পাশে কৃষ্ণক বান্ধিতে লেলিঃ তোহাৰি ঐছন কঠিন হৃদয় ভেলঃ ওহি প্ৰাণপুতলি কৃষ্ণকঃ স্নেহ কৈছন দুৰ কয়লিঃ ওহি কৃষ্ণ বাৰম্বাৰ কত অপৰাধ সহইছঃ আযু থোড়ে অপৰাধ কয়লঃ তাহেক সহলি নাহিঃ ওহি কৃষ্মক আপুন পুত্ৰ বলাইতো সতগুণ অধিক দেখোঃ হামু জানো তোহোং আপুন প্ৰাণতো অধিক দেখহ। সখি, বৃদ্ধ নন্দে জত ধনজন প্ৰাণঃ সৱাতো অধিক দেখতঃ তেহোঁ কৃষ্ণক ওহি অৱস্থা দেখিলেঃ তোহাৰি কুসন নাহি। হে সখিঃ তোহাৰি গোড়ে লাগোঁ: ওহি কৃষ্ণক প্ৰতি কোপ তেজহঃ দেখো দেখো অতেক জড়ি জোড়ায়াঃ কি কৃষ্ণক বান্ধিতে পাৰহঃ কৃষ্ণক বান্ধিতে পাৰহঃ কৃষ্ণক সুন্দৰ কটি মুঠিতে লুকাইঃ তাহেক অতয়ে ৰযু জোড়য়ে নাহি। ঐচন মহিমা দেখিয়েঃ তবহোং কৃষ্ণক নাহি জানহ। ওহি কি মানুষ বালকঃ নহি নহিঃ প্ৰভাৱ দেখিয়ে হামু জানলঃ ওহি জগত কাৰণ নাৰায়ণঃ কৌটি কৌটি ব্ৰহ্মাণ্ড জাহেৰ ৰোমৰন্ধ্ৰে থিক, জগত তাৰণ কাৰণে তোহাৰি উদৰে মানুষ ৰূপে অৱতৰলঃ ওহি জগতক আতমাঃ ইহাক দেখিতে সৱ লোকে আনন্দ মিললঃ ঐছন কৃষ্ণক তোহোঁ কৈছন বন্ধন কৰহঃ ইহাৰ অৱস্থা দেখিয়েঃ হামু কৈছন প্ৰাণ ধৰোঁ: কমল নয়নক নিৰ বহয়ঃ সুন্দৰ বদন মলিন ভেলঃ সব সৰিৰ কাম্পয়েঃ ইহা দেখি কৈছে মৰিয়ে নজাঞোঁ: আহে সখিঃ কৃষ্ণক ছোড়ি হামাক বান্ধহ।
সূত্ৰঃ- ওহি বুলি ৰোহিণী যশোৱাক পাৱে ধৰিয়েঃ ক্ৰন্দন কয়ে কহোঁ: ভূমি লুটি পড়িয়ে ৰহল। ৰোহিণীক ঐছন কাকু বাণী যশোদাক কৰ্ণ পথে জায়ে নাহিঃ কৃষ্ণক বান্ধিতে আক্ৰোস তেজয়ে নাহি।
কথাঃ-যশোদা বোলঃ ওহি গোপীসৱক আগুঃ হামু লাজ পাৱলোঁ: গৰ্ভক ঝয়ালক বান্ধএ নাহি পাৰলোঃ দেখিয়ে গোপীসৱে হাসিয়ে উপালম্ভ বোললঃ আয়ু কৃষ্ণক নাহি বান্ধয়ে হামু ছাড়ব নাহি।।
সূত্ৰঃ ওহি বুলি যশোৱাঃ পুনু বহুতৰ জড়ি জোড়োয়া বান্ধয়ে লাগলঃ ৰোহিণী সহিতে গোপীসৱ হাহাকাৰ কয় কহোঁ হৰি হৰি বোলিয়েঃ গালে হাত দিয়েঃ পুনু ক্ৰন্দন কয় ৰহল। যশোৱা কৃষ্ণক উদৰেঃ ৰযু টানিতে টানিতে বহুত শ্ৰম পাৱলঃ সব শৰীৰ ঘৰ্মিত ভেলঃ গাৱৰ বসন খসিয়ে গেলঃ কেশ বেশ খসলঃ খোপাক কুসুম খসিএ পৰলঃ তবহু বন্ধন তেজয়ে নাহিঃ দেখি শ্ৰীকৃষ্ণ মনে বোল।।
কথাঃ-কৃষ্ণ বোলঃ- হামাক মায়াক ঐছন অৰ্তক প্ৰভাৱঃ হামু অতয়ে মহিমা দেখাৱলঃ তবহোঁ হামাক নাহি জানলঃ হামাক বান্ধিতে আসা কয় কহোঁ: বহুত শ্ৰম পাৱত। হামু জব আপুনে বন্ধন নাহিলেহোঁ: তব কি হামাক বান্ধিতে পাৰৰঃ হামু ভকত বত্সল গুণে ভকতক অধিনঃ হামাৰি ভকতা জননীক মন পূৰণ কৰহোঁ।।
সূত্ৰঃ-ওহি বোলি আপুনে বন্ধন লেলহঃ যশোদা পুনু জৰী জোড়ায়া উদৰে মেহ্ৰায়া কহোঁ দেখলঃ তেখনে জৰী আটলঃ অধিকাৱো ভেল। দসন কামুড়িঃ গাৱক বলেঃ টানি টানি বান্ধিতেঃ কৃষ্ণক গাৰি দেই।।
কথাঃ-আহে পূতাঃ হামাকু আগে অতয়ে মহিমা দেখাৱতঃ অতয়ে দুখ হামাকু লগাৱলঃ দেখো দেখো তোহাক নাহি বান্দিয়ে হামু (নাহি) ছাড়লোঃ দেখো তোমাক কমনে বন্ধন ছোড়ায়া ৰাখব।।
শ্লোক
ববন্ধ মাধৱঃ সৰ্বং মায়য়া যোহখিলং জগত্।
বধ্নাতি গোপী তমপি পশ্য ভক্তেবৰ্লং মহত্।।৩।।
সূত্ৰঃ- যোহি কৃষ্ণ আপুন মায়া পাশেঃ ব্ৰহ্মা আদি অখিল জগতক বন্ধন কৰিয়ে থিকঃ যশোদা ভকতিক বলে তাহেক বান্ধয়ঃ কৃষ্ণ ভকতিক মহিমা কি কহবঃ অনন্ত কোটি ব্ৰহ্মাণ্ডক ঈশ্বৰ হুয়া ভকতক অধিনঃ ইহা জানি কৃষ্ণ চৰণে মন থিৰ কৰি কহোঁ নিৰন্তৰে হৰি বোল হৰি বোৰ।।
শ্লোক
ঘোবস্য মোহশমনায় মিথো গুণেন
মধ্যে ববন্ধ জননী নৱনীত চৌৰম্।
তদ্ধন্ধনং ত্ৰিজগতামুদৰাশ্ৰয়ানা
মাক্ৰোশকাৰণমহো নিতৰাম্বৱভূৱ।।৪।।
সূত্ৰঃ-গোৱলসৱক মোহ দূৰ কৰিতেঃ বহুতৰ গুণ জোড়য়াঃ উদৰে বান্ধতঃ জানু দিয়ে গাৱক বলে টানিতেঃ কৃষ্ণক উদৰে জত লোক থিকঃ তাৰাসৱ বন্ধন দুখ পাইঃ হামুসৱ মৰোঁ মৰোঁ বুলিঃ বহুত আৰ্তনাদ কয় থিক। ঐচন পৰকাৰে যশোদা তৰ্জনা কৰিয়েঃ কৃষ্ণক বন্ধন কয় কহোঁ: পুনু উডুখল সহিতেঃ গাণ্ঠি দিয়ে ৰাখল থিক। গোপীসৱক ডাকিয়ে বোল।।
কথাঃ- যশোদা বোলঃ- আহে গোৱালীসৱঃ ওহি কৃষ্ণক কতিহু বন্ধন ছোড়বি নাহিঃ জোহি বন্ধন ছোড়েঃ ইহাক সাতি-তাহেক কৰবঃ হামু নিষ্ট কয় বোললঃ বৃদ্ধ নন্দে দেখোক আসিয়া।।
কথাঃ- গোপীসৱ বোল- হে মাইঃ কৃষ্ণক বন্ধন ছোড়িভে হামাৰ কোন প্ৰয়োজন থিকঃ ওহি তোহাৰি বালকঃ ইহাৰ তুহু বহুত অপৰাধ পাৱলঃ ওহিতো বন্ধন মাত্ৰঃ লাগে যাত্ৰা হানিয়ে কাটিয়ে যাৱঃ তবে হামাৰ কি ভেল।।
সূত্ৰঃ-ওহি গোপীসৱ বহুত অপমান কয় কহোঁ: আপুনে থানে চলিয়ে গেলঃ ৰোহিণী যশোদাক নিদাৰুণ ভাৱ দেখিএঃ কৃ,্ণক বন্ধন দুখ নিৰেখিয়েঃ নয়নক নিৰ ঝুৰায়া বহুত অপমান কৰিয়ে মৌনে ৰহল। কৃষ্ণক খেড়াক বালকসৱঃ প্ৰাণবন্ধৱ মাধৱক ঐছন বন্ধন-দুখ দেখিয়েঃ যশোদাক গাৰি দিয়েঃ ক্ৰন্দন কয়ে কহোঁ কৃষ্ণক নিকটে ৰহুল। আকাশে দেৱতাগণে কৃষ্ণক ভকতবত্সল গুণে দেখিয়েঃ বিমানে গগন ছানি ৰহল। শ্ৰীকৃষ্ণ যশোদাক জে প্ৰসাদ দেলহ ব্ৰহ্মা লক্ষ্মী ওহি প্ৰসাদ নাহি পাৱল। ওহি যশোদানন্দন ভগৱন্তঃ পৰম দেৱতাঃ জ্ঞানিক কৰ্মিক পৰম দুৰ্লভঃ ভকতক পৰম সুলভঃ ইহা জানি আহে লোক সুদ্ধভাৱে কৃষ্ণ-চৰণে মন সাৰ কৰিয়েঃ নিৰন্তৰে হৰিবোল হৰিবোল।।
শ্ৰীকৃষ্ণ ঐছন বন্ধন পায়াঃ মন্দ মন্দ ৰোদন কয় কহোঁ হাততালে নঘনক নিৰ মাজিয়ে বন্ধনয়নে মাৱক নিৰেখিয়ে উড়ুখল সহিতে জৈছন পৰকাস কয়লঃ তাহেক দেখহ শুনহ; নিৰন্তৰে হৰি বোল।।
।। গীত।। ৰাঘ বেলোৱাৰ।। ৰূপক তাল।।
ধ্ৰুং- কম্পিত মাধৱ নয় ঝুৰাই।
কটি চাটি উডুখল বন্ধন পাই।।
পদঃ-আৰকত কৰতল মাজিত লোৰে।
মন্দ ৰোদন কৰু নৱনিত চোফে।।
নৱনীত কন্যা স্যাম অঙ্গ বিৰাজে।
তাৰকগণ জছ গগণকু মাঝে।।১।।
জাহে চৰণ ৰেণু জোগি নপাই।
ভকতিক বলে তাকু বন্ধন পাই।।
কহয় মাধৱ দাস দিন সুন মাই।
ওহি জগত-গুৰু সুত কাঁহাঁ পাই।।২।।
শ্লোক
নক্ষত্ৰমিৱ নৱনীতকনাৱকীৰ্ণং।
ৱক্ষঃস্থলোদৰমগোচৰ মাগ মানাম।।
বাষ্পম্বুগৰ্ভিততৰঙ্গিতনেত্ৰপদ্মম্।
ব্ৰহ্মস্মৰামি দৃঢ়বন্ধমুলুখলেন।।৫।।
পৰমিমমুপদেশমাদৃয়ধবং নিগমৱনেষু,
নিতান্তচাৰখিন্না।
বিচিনুত ভৱনেষুৱল্লৱীনামুপনিষদৰ্থ
মুলূখলেনিবদ্ধম্।।৬।।
সূত্ৰঃ-হে লোকঃ তোৰাসৱক হামু পৰম এক উপদেশ বোলতঃ তাহেক শ্ৰদ্ধায়ে আদৰ কৰহঃ তোৰাসৱৰ দুখ দেখিয়ে হামাক মনে খেদা জনয়। ওহি গহন বনেবেদ মাঝে ব্ৰহ্মক নিতান্তে বিচাৰ কৰিতেঃ বুদ্ধি সহিতে শৰীৰ খিন ভেলঃ অব বেদ বচন-বিচাৰক ছাড়িঃ গোৱাৰি যশোদাক ঘৰেঃ সব উপনিষদ অথঃ ভগৱন্ত পৰমাত্মা ব্ৰহ্মঃ উড়ুখলে নিচ্চয়ে বন্দি হোয়ে থিক। তাহেক দেখহ শুনহঃ নিৰন্তৰে হৰি বোল হৰি বোল।।
তদনন্তৰে যশোদা শ্ৰীকৃষ্ণক উডুখলে বান্ধি থৈয়া কহোঁ: গৃহ-কৰ্ম্মে বেগ্ৰ হুয়া ৰহলঃ তাহে পেখিয়ে শ্ৰীকৃষ্ণ মনে গুণয়ে লাগল।।
কথা।। কৃষ্ণ বোল।। দেখো আয়ু হামু ভকতক হাতেঃ আপুনে বন্দি হুয়া কহোঁ: ৰন্ধ জীৱক সংসাৰ-বন্ধ ছোড়ন কৰব। ব্ৰহ্মা আদি জত দেৱতা থিকঃ আছোক আনক বন্ধন ছোড়বঃ আপুন বন্ধন দূৰ কৰিতে নাহি পাৰত। ইহা জানি সৱ লোক হামাক পৰম ঈশ্বৰ বোলি ভকিত কয় কহোঁ সংসাৰ ঘোৰ নিকাৰ তৰব। কুবেৰক পুত্ৰ দুহুঃ একক নাম নল কুবেৰ, অপৰক নাম মণিগৃঞঁ, দুহোঁ দেৱতা নাৰদক শাপে ওহি জৱলাৰ্জুন হুয়া ৰহল থিক। নাৰদক বৰ দানেঃ ওহি বৃক্ষ জনমতে হামাক স্মৰণ কয় থিকঃ আজু হামু পৰম ভকত নাৰদক বচন সাফলিয়েঃ ওহি দুহুঁক দুখ দূৰ কৰব।।
সূত্ৰঃ-ওহি বুলিঃ শ্ৰীকৃষ্ণ সাৱক ভয়েঃ মাৰণক শঙ্কায়েঃ লাসে লাসে উডুখল টানিয়েঃ দুহুঁ বৃক্ষক মাঝে হুয়া চলিতেঃ উৰল পথালি হুয়া বৃক্ষত লাগল। দেখিয়ে শ্ৰীকৃষ্ণ মাটিত জানু পাৰিচয়ঃ কঙ্কাল ফান্দিয়েঃ টান দিয়েঃ বৃক্ষ দুহোঁ উভঞ্জি পেহলাৱল। মহা চণ্ড সবদে বৃক্ষ পড়ল। সোহি বৃক্ষ হন্তে দুহোঁ দেৱতাঃ দিব্যৰূপ ধৰিয়েঃ বাজ হুয়াকহোঁ: কৃষ্ণ দেখল। নাৰদক পৰসাদে দুহোঁ দেৱতা পৰম ঈশ্বৰ বুলি শ্ৰীকৃষ্ণক জানল। জয় জয় কৃষ্ণ বোলিঃ দণ্ডৱতে বাৰম্বাৰ পৰনাম কয়কহোঁ: কৰজোড়ি জানু পাৰিঃ নম্ৰভাৱে জৈছে তুতি কয়ে লাগলঃ তাহে দেখহ শুনহঃ নিৰন্তৰে হৰিবোল হৰিবোল।।
।।গীত।। ৰাগ-তুৰ ভাটিয়ালি।। তাল জতি।।
ধ্ৰুং- এ হৰি কৰিয়ো কৰিয়ো মেৰি কৰুণা মুৰাৰি।
ছাড়ব নাহি আৰ চৰণ তোহাৰি।।
পদঃ- তুহুঁ নিৰঞ্জন জত জগত আধাৰু।
ভাৰ হৰণ হেতু তুহুঁ অৱতাৰু।।
তাৰবি লোক বিনোদ পৰকাসি।
তুৱা পদ-কমলে সেৱক ভেলোঁ আসি।।১।।
পূৰব বাসনা দূৰ কৰহ হামাৰি।
ৰচনে ৰহোক গুণ নাম তোহাৰি।।
তুৱা কথা শ্ৰৱণে ৰহোক অবিৰাম।
কৰ মেৰি বহোক তোহাৰি কয়ে কাম।।২।।
তুৱা পদ সুমৰি ৰহোক মন থিৰ।
তোহাৰি চৰণ বন্দি ৰহু মেৰি সিৰ।।
তুৱা নিজ মুৰুতি ভকতসৱ চাই।
ৰহু মেৰি বয়ন মাধৱ গুণ গাই।।৩।।
কথা।। (দেৱতাদ্বয়) হে পৰমানন্দঃ পৰম পুৰুষঃ পুৰুষোত্তমঃ দেৱক পৰম দেৱতাঃ জগত আদি কৰণঃ প্ৰধান পুৰুষ নিয়ামকঃ সৃষ্টি-স্থিতি-প্ৰলয়-প্ৰবৰ্তকঃ ভগৱন্ত নাৰায়ণঃ তুহু ভূমিক ভাৰ হৰণ কাৰণেঃ কপট মানুষ ৰূপেঃ বেকত হুয়াছ। তুহু মাত্ৰ কেৱলে সত্যঃ ওহি জগত মায়াময়। জানি তোহাৰি চৰণে শৰণ পসিয়েঃ কেৱল ভকতিক মাত্ৰ আসা কৰোহোঁ। তোহাৰি অৰ্চিন্ত্য প্ৰভাৱ। ওহি জগতক বাহিৰে ভিতৰে অন্তৰ্য্যামী ৰূপেঃ জীৱক নিয়ম কৰিতেছ। জাৰাসকল তোহাক ঈশ্বৰ জানিএ তোহাৰি চৰণ সেৱা কৰতঃ তাৰাসৱ সুখে সংসাৰ তৰয়েঃ জেসৱে তোহাক ভজয়ে নাহিঃ তাহেক কালৰূপে সংহাৰ কৰহ। হে প্ৰভুঃ তোহাৰি নিজ দাস নাৰদক পৰসাদে তোহোক হামু জানলু। হে কৃষ্ণঃ তোহোৰ পদ কমলে কৌটি কৌটি পৰনাম কৰোহোঁ। হামাক দাসকো দাস জানিয়েঃ কৃপা কৰহু। হামাৰি বচনে তোহাৰি গুণ নাম মাত্ৰ ৰহোকঃ কৰ্ণ দুহোঁ তোহাৰি কথা শুনিএ ৰহোকঃ কৰ দুহোঁ তোহাৰি কৰ্ম কৰিয়ে ৰহোকঃ তোহাৰ চৰণ সুমৰি হামাৰ মন ৰহোকঃ মস্তকে তোহাৰি চৰণ বন্দীয়ে ৰহোকঃ চক্ষুৱে তোহাৰি মূৰতিঃ ভকতক নিৰেখিয়ে ৰহোক। সূত্ৰ।। ওহি বোলি দেৱতা দুহোঁ কৃষ্ণ-চৰণ নিৰেখিয়ে ৰহল। তদনন্তৰ শ্ৰীকৃষ্ণ বোলল।।
কথা।। শ্ৰীকৃষ্ণ আহে নলকুবেৰ মণিগৃঞঃ হামাৰ ভকত নাৰদক কৃপায়েঃ তোৰাসৱক উত্তম মতি ভেলঃ হামাৰ ভকতক দৰশনে সংসাৰ দুখ দূৰ গেলঃ তোহাক পৰমাৰ্থ জুগুত বচন শুনিয়ে পৰম সন্তোষ ভেলোঃ তোহোসৱ জে প্ৰাৰ্থনা কয়লঃ সে সৱ পূৰণ হোক। অব আপুন থানে সত্বৰে চলিয়া জাৱ।।
সূত্ৰ।। শ্ৰীকৃষ্ণক আদেশ শুনিয়েঃ বাৰম্বাৰ প্ৰদক্ষিণ কৰিয়েঃ দণ্ডৱতে পৰণাম কয়কহোঁ আপুন থানে সত্বৰ চলি গেল। তদনন্তৰ নন্দ আদি গোৱালসকলে পৰম চণ্ড সবদ শুনিয়ে লৱৰি আঁসি কহোঁ দেখলঃ জঞঁলা অৰ্জুন বৃক্ষ দুহোঁ উভৰি পড়ল।।
শ্লোক
ৱিনা ৱাতং ৱিনা ৱৰ্ষং বিদ্যুত্ প্ৰপঢনং ৱিনা।
ৱিনা হস্তিকৃতং দোষং কেনেসৌ পাতিতৌ দ্ৰূমৌ।।৭।।
সূত্ৰ।। গুৱালসকলে পৰম অদ্ভুদ দেখিয়েঃ চোপাশে ফিৰিফিৰি চাৱতঃ বিস্ময় হুয়া অন্যোঅন্য়ো বোলত।
কথা।। গুৱালসৱ বোল-আহে গুৱালসৱঃ ওহি কি অদ্ভুদঃ বাত নাহি বৃষ্টি নাহিঃ নিৰ্ঘাত বজ্ৰপাত নাহিঃ হস্তিসৱক বিক্ৰান্ত দাঘ নাহিঃ অতয়ে কালক বৃক্ষ কৈছন উফৰি পড়ল।।
সূত্ৰ।। অনন্তৰে বৃদ্ধ নন্দে দেখলঃ বৃক্ষক মাঝে পসিয়েঃ শ্ৰকৃষ্ণ বান্ধন সহিতেঃ উডুখল টানিতে আছয়।।
কথা।। নন্দ হাসিয়ে বোল।। আহাঃ ওহি মানিক পুতলি কৃষ্ণকঃ কমন দাৰুণ কঠিন হৃদয়ঃ গৰুক পাগেঃউডুখনে বন্ধন কয়লঃ হামু জত ধন জীৱনঃ সবাতো অধিকঃ ওহি কৃষ্ণক মান। আহেক ঐছন অৱস্থা কমনে কয়লঃ ওহি বৃক্ষ পড়িয়ে প্ৰাণপুত্ৰ কৃষ্ণ ক্ষেণেকে মৰয়ঃ কিন্তু হামু কতিহু প্ৰাণীক পিড় নাহি কৰোঁহোঃ সোহি কাৰণে কৃষ্ণক গোসাঞি ৰক্ষা কৰল। হে বাপু কৃষ্ণঃ তুহুঁ হামাক আয়ুয়ে চিৰকাল জীৱঃ তোহাৰিসকল আপদ দূৰ গেলঃ তেৰা বালাইলঞঁ। তোহাৰি জননী যশোদাক যে জানু তা কৰব।।
সূত্ৰ।। ওহি বুলি নন্দে কৃষ্ণক বন্ধন ছোড়িঃ ধূলা ঝাড়ি কোলে তুলিঃ গালত চাপি কহোঁ বদনে চুম্বন কৰিতে পৰম আনন্দ ৰস পাৱল। সব সৰিৰ সিহৰলঃ নয়নে আনন্দ লোতক ঝুৰয়ঃ মোক্ষতো অধিক সন্তোষ লভিয়ে ৰহল। তদনন্তৰেঃ গুৱালসকলেঃ কমন পৰকাৰে বৃক্ষ পৰলঃ তাহেৰ হেতু নাহি জানল। তাহে দেখি বালকসৱ বোল।।
কথা।। আহে বৃদ্ধসৱঃ ওহি কৃষ্ণে মাঝেঃ উড়ুখল টানিয়েঃ বৃক্ষ উভঞ্জি পেহলাৱলঃ হামসুৱ দেখল। আৱৰ অদ্ভূত দেখলঃ তা শুনহ। ওহি বৃক্ষ হন্তেঃ অগনি সমান ৰূপ ধৰিয়েঃ দুহুঁ দিব্য বুৰুষ বাঝা হুয়াকহোঁ কৃষ্ণক দণ্ডৱতে পৰনাম কৰিএ বহুতৰ তুতি কয়ল। শ্ৰীকৃষ্ণ আস্বাস বোললঃ পুনু কৃষ্ণক প্ৰদক্ষিণ কৰিয়েঃ উত্তৰ দিশে চলি গেল।।
সূত্ৰ।। গুৱালসৱে ছৱালক বাক্য বুলিএ নাহি মানল। কৃষ্ণক অৰ্তক মহিমাঃ তাৰাসৱো কতিহোঁ নাহি জানত। তদনন্তৰ কৃষ্ণক কোলে কৰিএঃ নন্দ আপুন গৃহে আসিয়েঃ গৃহিণী যশোদাক তৰ্জিয়ে লাগল।।
কথা।। নন্দবোল-আহে দাসিকো দাসি বান্দি-ঢান্দি গোৱাৰিঃ ওহি প্ৰাণপুত্ৰ কৃষ্ণকঃ কমন অপৰাধেঃ গৰুক পাগেঃ জৈছন খণ্টচোৰ শত্ৰুক বান্ধএঃ তোহোঁ সোহি পৰকাৰেঃ বন্ধন কয়লিঃ তোহাৰি কোন শত্ৰুঃ হামু কত তপ কৰিএঃ দেৱক বৰেঃ বৃদ্ধ বয়সত কৃষ্ণক পুত্ৰ পাৱল। সোহি প্ৰাণপুত্ৰ বৃক্ষ পড়িয়ে ক্ষেণেকে মৰি জাইঃ গোসাঞিক বৰেসে এড়াৱলঃ তোহোঁ কি নিমিতে মানুষ ভেলিঃ ৰাক্ষসকো অধিকঃ আপুন পুত্ৰক খাইতে চাৱলঃ কৃষ্ণক নখাই হামাক খাৱা আহে নাগিনিঃ তোহাক বস্তুয়ে নাণ্টলঃ কোন ছাৰ কলসা ভাঙ্গলঃ হামাৰ ঘৰে দধি দুগ্ধ কে পুছতঃ নৰ্দি বহাইতে পাৰোঁ। তাহেৰ নিমিতে কৃষ্ণক অতয়ে মাতি কয়লঃ তোহাক আবু মাৰিয়ে প্ৰাণ লেৱবঃ ৰহ ৰহ হামাক বাত বুঝব।।
সূত্ৰ।। ওহি বুলি নন্দে মাৰিতে ধাৱলঃ দেখিয়ে ৰোহিণী ৰাখল আসিয়া। তদনন্তৰ যশোদা নন্দক বোল।
যশোদা।। আহে বুঢ়িয়াঃ কাহেক আগে ঐছন ৰাগ দেখাৱঃ তোহাৰি আজি ভাৱনা চুৰ কৰবঃ তুহু হামাৰি ৰাখোৱালঃ নিসাভাগে উঠিয়েঃ কলসা কণ্ডিয়া বাঞকা সিকিয়া জুড়িয়ে কান্ধে কৰিএ মলিন বসন পৰিয়ে গোষ্ঠক চলবিঃ ধেনু ৰাখিবঃ গাই দুহিবিঃ দধিক ভাৰ বহিবি। হামু ঝনকটা কৰকটা ঘোল জে বস্তু দেৱতঃ তাহেক ভোজন কৰবি। তুহোঁ গৃহেৰ কোন অধিকাৰ। ইহাৰ ভালমন্দ কি জানহঃ হামু গৃহেৰ গৃহিণীঃ সৱ অধিকাৰ হামাৰ। আহে বুঢ়িয়াঃ তোহাক কে পুছতঃ ছিঃ হামাক মাৰিতে আৱলঃ হামাক চাটু বুলিতে জনম জাই। আযু ৰাগ চড়লঃ ছিঃ ঘনাসে লাগে। হামু কথা কহিতে জানুঃ সৱলোক মন্দ বোলব। কি কৃষ্ণক ধুৱাইতে খুৱাইতে দুখ পাৱলঃ হামাক মাৰিতে আসা কয়ে থিক। হে ৰোহিণীঃ তোহো বাধা নাহি কৰবিঃ হামাক মাৰিয়ে ৰহোকঃ তব হামাৰ বোল বুঝব।
সূত্ৰ।। ওহি পৰকাৰে যশোদা নন্দক চুপ কয়ল। নন্দে দোৱজ মাতিতে নাহি পাৰল। ই কথা ৰহোক। তদনন্তৰ শ্ৰীকৃষ্ণ জৈছে গোকুলবাসিক নানা বিনোদ কৌতুক ৰস আনন্দ কৰাৱলঃ তাহে দেখহ শুনহঃ নিৰন্তৰে হৰি বোল হৰি বোল।।
।।গীত।। ৰাগ-কল্যাণ।। খৰমান।।
ধ্ৰুং।। জয় জয় জগজনঃ তাৰণ কাৰণঃ
নাৰায়ণ বৰ দেৱং
হৰ চতুৰাননঃ আদি অমৰগণঃ
কৰু জাকৰ পদসেৱং।।
পদ।। ৰোমবিবৰ মহঃ কৌটি কৌটি অন্তঃ
তাণ্ডব কৰু সম ৰেণুং।
নিজ-জন-ৰঞ্জঃ ভঞ্জন-ব্ৰজ-দুখঃ
মোদি বিনোদিত বেণুং।।১।।
কলসি ভাঙ্গলঃ দধিসৱ নাসলঃ
কয়লি ভোজন নৱনিতং।
ভীতি পলাৱলঃ বান্ধল জননীঃ
অৰ্জুন ভঞ্জন ৰিতং।।২।।
নাচত গাৱতঃ ভাৱ দেখাৱতঃ
হাসত বহু লয় লাসে।
হৰিকহোঁ চৰণ কমল মধু আসে।।৩।।
সূত্ৰ।। ঐচন পৰকাৰে শ্ৰীকৃষ্ণ গোকুলবাসিক ৰঞ্জিএঃ নানান বিনোদ কৰিএঃ ৰহল থিক। আহে লোকঃ দেখো দেখোঃ পৰম ঈশ্বৰ পুৰুষোত্তমঃ তৃগুণ-নয়ন্তা গুণাতিত পৰম দেৱতাঃ জীৱক তৰুণ নিমিত্তেঃ আপুনি সাক্ষাতে বেকত হুয়াঃ কপট মনুষ্য চেষ্টা দেখায়াঃ বিবিধ লীলা বিস্তাৰ কয়ল। ইহাক শ্ৰৱণ কীৰ্তন কৰিএ সবলোক সুখে তৰব। অন্যথা জে নিৰ্গুণ দেৱতাঃ সহজে জন্ম-কৰ্ম ৰহিত ঈশ্বৰঃ ওহি-গৰিহিত কৰ্ম কৰিতে কোন প্ৰয়োজন থিক ? ওহি কৃষ্ণক বালক চৰিত্ৰঃ মাঠি ভাঙ্গি দধি নাসনঃ লৱণু-ভোজন, উৰল বন্ধন, অৰ্জুন-ভঞ্জন যাত্ৰাঃ জাৰা সৱে শ্ৰদ্ধায়ে শুনেঃ শ্ৰদ্ধায়ে গাৱেঃ শ্ৰদ্ধায়ে ভাৱনা কৰয়ঃ তাৰাসৱৰ শ্ৰীকৃষ্ণ চৰণেঃ নিৰ্মল ভকতি বাঢ়য়। ইহা জানি কৃষ্ণ চৰণে মন নিবিড় কৰিএঃ ডাকি নিৰন্তৰে হৰি বোল হৰি বোল।।
।।ইতি দধি মথন নাট।।
।।সক ১৭৫৯।। তাৰিখ ২৯ ফাগুণ।।
