ফিল্ড ডায়েৰী: মিজোৰামৰ অৰঙে দৰঙে ১(-জলী ৰুমি বৰা)

বহুদিনীয়া এটা হেঁপাহ আছিল, অসমকে ধৰি উত্তৰ-পূবৰ ৰাজ্যকেইখনত কাম কৰাৰ। কিন্তু কামে প্ৰতিবাৰে অন্য ঠাইবোৰলৈ লৈ যায়-নিজৰ ঠাইখনলৈ নিমিলেহে নিমিলে। দীঘলীয়া চেষ্টা এটাৰ অন্তত অৱশেষত এই সুযোগ আহিল। এই আৰম্ভণি পৰ্বৰে ইটো সিটো কথা- সৰু বৰ ঘটনাৰে মোৰ ফিল্ড ডায়েৰী-

–যাবলৈ ওলাই–

মিজোৰাম হাউচ, গুৱাহাটী৷ ইনাৰ লাইন পাৰ্মিটৰ প্ৰপত্ৰখন আধা পূৰায়ে কাউন্টাৰত থিয় দিলোগৈ।মিজো মহিলাগৰাকীয়ে প্ৰপত্ৰবোৰ জমা লৈ আছিল। সুধিলো,
: এক্সকি্উজ মি, এইযে ইয়াত স্পনছ’ৰৰ নাম আৰু ঠিকনা লিখিবলৈ দিছে কি লিখিম বাৰু?মই ধৰিব পৰা নাই!
তেওঁ উত্তৰ দিলে,
: ইয়ৰ লোকেল কন্টেক্ট ইন মিজোৰাম।
মই তেতিয়াও সমানেই কনফি্উজড, ক’লো,
: বাট, আই ড’ন্ট হেভ ৱান!
মহিলাগৰাকীয়ে অবিশ্বাসৰ দৃষ্টিৰে মোলৈ চালে, আকৌ যেন কথাটো নিশ্চিত কৰিবলৈকে সুধিলে,
:ই্উ ড’ন্ট ন’ এনিৱান ইন মিজোৰাম? এণ্ড ই্উ আৰ গয়িং টুম’ৰো?
মই থতমত খালো, কিন্তু কথাটো সঁচা, মূৰ দুপিয়ালো।
মোৰ মূৰৰ পৰা ভৰিলৈকে আকৌ এবাৰ চাই লৈ তেওঁ স্পনছ’ৰৰ নামৰ খালী ঠাইখিনিত খচখচকৈ লিখি দিলে ‘মিজোৰাম পয্যৰ্টন বিভাগ’৷
আই এল পি খন হাতত লৈ ভাবিলো, দিনতে আইজ’ল পামগৈ কাৰণে নিজেই সকলো ঠিক ঠাক কৰি ল’ম বুলিহে বিশেষ চিন্তা কৰা নাছিলো। মহিলাগৰাকীৰ চাৱনিটোৱে মোক ভবাই তুলিলে- কিছু সময়ৰ বাবেহে পিছে। তাৰ বনবিভাগৰ এজন বিষয়াক মই যে কাইলৈকে আইজ’ললৈ ওলাইছো সেয়া জনাই বস্তু সামৰিবলৈ লাগি গ’লো। I know, everything will get sorted out somehow!OLYMPUS DIGITAL CAMERA

–দৰদী সহযাত্ৰী!–

শিলচৰত ভাইটি বাবুৰ তাত এনিশা কটাই পিছদিনা পুৱাই আইজ’ললৈ ছুম’ত উঠিলো। অসম-মিজোৰাম সীমান্তত প্ৰতিখন গাড়ীতে তন্নতন্নকৈ মাদকদ্ৰব্যৰ বাবে বিচাৰ-খোচাৰ চলিল। শুনিলো, ক’ত কেনেকৈ সুৰুঙা উলিয়াই জনাজনে সকলোৰে চকুত ধূলি দি মদৰ বটল সীমান্ত পাৰ কৰায় আৰু ব্লেকত কিমান লাভত বিক্ৰী কৰিব পাৰে! সেইবোৰৰে আলেক-লেখ চাই থাকোতে সহযাত্ৰী এগৰাকীয়ে মাত লগালে। চল্লিশৰ উৰ্দ্ধৰ এগৰাকী ব্যক্তি। গ’ম পালো, তেওঁ অসমীয়াই, মূল ঘৰ গুৱাহাটীৰ খানাপাৰাত। মিজোৰামত চাকৰি কৰাৰ আজি ছবছৰ হ’লহি। ইটো সিটোকৈ কথা ওলাল। তেওঁ মোৰো খবৰ ল’লে। সুধিলে,
:আইজ’লত ক’ত থাকিবা? চিনাকি আছেনে?
মই বোলো, নাই, কৰিম আৰু কিবা এটা।
মানু্হ জন যেন চিন্তিত হৈ উঠিল। ক’লে,
:আজিটো দেওবাৰ। সকলো বন্ধ থাকিব। তুমি কেনেকৈ কি কৰিবা!
মোৰো আকৌ একেই নিৰুদ্ধেগ উত্তৰ, চাওঁচোন!
পিছত কেইবাবাৰো সেইটোকে সোধাত আমনি পাই ক’লো-
:অফিচৰ পৰাই কিবা ব্যবস্থা কৰিব। (মনতে ভাব, its none of your business!)
এইবাৰ কামোৰটো বেলেগকৈ আহিল,
:কোনে কৰিব, নাম কি! ক’ত কৰিব। হোটেলত নেকি?
মই তেওঁৰ ‘অনাহক’ প্ৰশ্নবোৰৰ পৰা সকাহ পাবলৈকে পিছৰখিনি বাট টোপনিৰ ভাও জুৰিলো। কিন্তু মানুহজন ক্ষান্ত নহ’ল। মোৰ পৰা সন্তোষজনক উত্তৰ নাপাই তেও নিজে অফিচত কাম কৰা স্থানীয় লোকক সুধি গ্যেষ্ট হাউচ ঠিক কৰাৰ বাবে ফোনাফোনি কৰা শুনিলো। ভাবিলো, হ’ল আৰু, কাৰ যে পাল্লাত পৰিলো!
ক’লাছিবত ছুম’ ৰখালে। তেওঁ মোক মাতি নিলে, ক’লে-
:দেওবাৰ যেতিয়া গৈয়ো খাবলৈ ৰেষ্টুৰেন্ট খোলা নাথাকিব। ইয়াতে দুয়ো দুপৰীয়াৰ ভাতসাঁজ খাই লওঁ আহা!
খালো। তেনেকুৱাতে বনবিভাগৰ বিষয়া জনে উপযাচিয়ে মোৰ থকাৰ ব্যৱস্থা কৰি দিয়াৰ দায়িত্ব ল’লে। ফোন থোৱাৰ লগে লগে দৰদী সহযাত্ৰীয়ে খৱৰটো লৈ শান্তিৰ নিশ্বাস পেলালে!!
আইজ’ল পাওঁতে চাৰি বাজিল। মোক ঠিকনাটো সুধিলে-নকৈ উপায় নাই। মোৰ হাজাৰ আপত্তিলৈ পৰোৱাই নকৰি তেওঁ নিজৰো বয়বস্তু লৈ তালৈকে মোৰ লগে লগে আহিল। জাৰক’টৰ হোটেলখনত মই ৰুম এটা লোৱাৰ পিছতহে তেওঁ যাবলৈ ওলাল। যাওঁতে ক’লে, তেওঁৰ পৰিয়াল এইবাৰ গুৱা্হাটীত আছেগৈ। নহ’লে মোক তেওঁলোকৰ ঘৰলৈকে নিলে হয়!
মোৰ মনে মনে হাঁহি উঠিল! ভাব হ’ল, নিজৰ ঠাই্ হ’লে এইবোৰেই দিগদাৰি নেকি-হাজাৰ হ’লেও অসমীয়া বুলি এটা টান থাকে হবলা! অযাচিত সহায়, দৰদৰ মুখামুখি হ’ব লব লগা হয়- হয়তো ছোৱালী বুলিও। কৈ দিবলৈ মন যায়- I am perfectly capable of taking care of myself! কিন্তু আত্মসন্মানত আঘাত লগা যেন পালেও বহু সময়ত অচিনাকিজনৰ সঁচা আন্তৰিকতাক বিমুখ কৰিবলৈকো অপৰাধবোধ কৰোঁ। যা হওক, মোৰ যিকোনো দৰকাৰত ফোন কৰিবলৈ কৈ তেওঁ গ’লগৈ। ময়ো শান্তিৰ নিশ্বাস পেলাই ৰুমত সোমালোগৈ।

–আইজ’লত আতিথ্য–

পিছদিনা দিনটোৰ বেছিভাগ সময় বনবিভাগৰ কাৰ্য্যালয়তে কটালো। মোৰ গৱেষণাৰ বিষয়ে বিভিন্ন পৰ্য্যায়ৰ বিষয়া-কমচাৰীৰ সৈতে আলোচনা। সকলোৰে উৎসাহদায়ক সঁহাৰি পাই বৰ সন্তোষ পালো । সকলোতেকৈ ভাল লাগিল বনবিভাগৰ সৰ্বোচ্চ পদবীধাৰী ব্যক্তি গৰাকীক। অন্য কেইবাখনো ৰাজ্যত এনে উচ্চ পদস্থ বিষয়াক বৈজ্ঞানিক গৱেষণাৰ বিষয়ে আশ্বাস জন্মোৱাত যথেষ্ট প্ৰত্যহ্বানৰ মুখামুখি হৈ থৈছো। সন্দেহপূৰ্ণ মন এটা লৈ তেওঁৰ কায্যালয়ত সোমাই গ’লো। কিন্তু ক্ষন্তেকতে তেওঁৰ সৰলতাত মুগ্ধ হৈ গ’লো-গোটেই আবেলিটো তেওঁৰ সৈতে বিভিন্ন আলোচনা চলিল। তেওঁ একেষাৰে মোক ৰাজ্যখনৰ বিভিন্ন বনাঞ্চলত গৱেষণা কৰিবলৈ আদৰণি জনালে। মোৰ অনুৰোধত আইজ’লৰ সকলোতকৈ ওচৰত থকা সংৰক্ষিত বনাঞ্চল খনলৈ গৱষণাৰ সমল বিচাৰি এপাক মৰাৰো বন্দবস্ত কৰি দিলে।
এটা মুকলি মন লৈ তাৰ কাৰ্য্যালয়ৰ পৰা ওলাই আহিলো। কাইলৈ পুৱাই টৱি বন্যপ্ৰাণী অভয়াৰণ্যলৈ ওলোৱাৰ কথা। মোৰ হাতত তেতিয়াও এঘন্টা আছে সন্ধিয়ালকৈ। আইজ’লত সকলো সন্ধিয়া ছয় বজাতে বন্ধ হয় বুলি শুনিছিলো। সেয়ে ভাবিলো, অলপ তহল দিওঁ। চহৰৰ ঠেক বাটবোৰেদি খোজ দিলোগৈ। জনবসতি অতি ঘন চহৰখনত। প্রতিটো সৰু-বৰ পাহাৰৰ তলে-ওপৰে থেপাথেপিকৈ অলেখ-অসংখ্য পকীঘৰ- প্ৰায়বোৰেই কেইবামহলীয়া। ঠেক ঘাইপথৰ কাষত পদপথ বুলিবলৈ দোকান-ঘৰৰ সন্মুখত দুই-তিনি লানি খটখটী; তলে-ওপৰেই খোজ দি যাব লাগে। সৰু চুটি চিটিবাছবোৰ দুটামান ঘাইপথত চলে। টেক্সিও সহজতে পোৱা যায়-কিন্তু ভাড়া যথেষ্ট বেছি বুলি গম পালো।

–এগৰাকী প্ৰসিদ্ধ মিজো গায়কৰ সান্নিধ্যত–

পিছদিনা পুৱাই বনবিভাগৰ কাৰ্য্যালয়লৈ ওলালো। তাৰ পৰাই টৱি বন্যপ্ৰাণী অভয়াৰণ্যলৈ ওলোৱাৰ কথা। কাৰ্য্যালয়ত সোমায়ে ইফালে সিফালে চাই লগ পাব খোজা বিষয়াগৰাকীক বিচাৰিলো। অন্য এগৰাকী আগবাঢ়ি আহিল,
:আৰ ই্উ জলি ফ্ৰম আছাম?
:ইয়েছ!
:আই এম চি ভানছাংগা। আই এম ছাপ’জড টু এক’ম্পেনী ই্উ টু টৱি।
বনবিভাগৰ তৎপৰতা দেখি সঁচাই ভাল লাগিল। দুপৰীয়া চি ভানছাংগা আৰু ভানলালজোৱানা নামৰ আৰু এজন লোক ওলাল মোক টৱিৰ সমীপৰ এখন মিজো গাৱঁলৈকে আগবঢ়াই দিবলৈ। গাওঁখনৰ নাম ‘মোৱালপেং’। পিছত গম পালো, দুয়োজন ক্ৰমে ‘লেনচিম’ আৰু ‘মোৱালপেঙ’ ৰ বিট অফিচাৰ।
বাটত ৰৈ দুদিনৰ বাবে খোৱাৰ সামগ্ৰী সকলো কিনি ল’লো। ভানছাংগা কথকী মানুহ-সুন্দৰকৈ ইংৰাজী কয়। বাটে বাটে আমি কথাৰ মহলা মাৰি গ’লো। আনজন বিট অফিচাৰে কেৱল মিজোহে কয়। তেওঁ নীৰৱে শুনি গ’ল। মাজে মাজে ভানছাংগাক দুই এটা কয় আৰু মোৰ স’তে ইংগিততে পাতে।
পাহাৰীয়া বাট ঠেক আৰু অকোৱা পকোৱা । ৮৪ কিমি বাট পাৰ কৰিবলৈ আমাৰ প্ৰায় চাৰিঘন্টাই লাগিল । চাৰি বজাত মোৱালপেং নামৰ ঠাইখনত গাড়ী ৰ’লগৈ। আমি যাম বুলি ইতিমধ্যে তাৰ বনকৰ্মীক খবৰ দিয়া হৈছিল । লগ পালো ‘লালহিংলিয়ানা’ নামৰ বনৰক্ষীজনক। ভানছাংগাই ক’লে, এৱেঁই এইকেইদিন মোক সহায় কৰিব। আমাক এৰি ভানাছাংগা আৰু ভানলালজোৱানা আকৌ আইজ’ললৈ উভতি গ’লগৈ।
পিছত লালহিংলিয়ানাৰ মুখেৰে গম পালো, ভানছাংগা হেনো এজন প্ৰসিদ্ধ মিজো গায়ক। তেওঁৰ মিজো আধুনিক গানসমূহ খুবেই জনপ্ৰিয় মিজোৰামত। ভানছাংগাক পিছত ফোন কৰি তেওঁৰ গানৰ কথা সুধিলো। তেওঁ প্ৰতিশ্ৰুতি দিলে যে পিচৰবাৰ তেওঁৰ গান শুনাব মোক।

–মোৱালপেঙত আপোণ ঘৰখন–

মোৱালপেং, শাৰী শাৰী পাহাৰে আৱৰা এখন অকণমানি শান্ত মিজো গাৱঁত মই ৰৈ গ’লো এইমাত্ৰ চিনাকি হোৱা মোৰ সাৰথি লালহিংলিয়ানাৰ স’তে। লালহিংলিয়ানাক মোৰ সাৰথি কৰাৰ কাৰণ আছিল তেওঁ হিন্দী ক’ব পাৰে। মোক ওচৰ পাজৰৰ ঠাইবোৰ দেখুওৱাৰ লগতে দোভাষীৰ কামো কৰিব পাৰিব বুলিয়েই তেওঁক এই দায়িত্ব দিয়া হ’ল।
মই পোনতে বনবিভাগৰ ইন্সপেকশ্যন বাংল’ত থকাৰ কথা আছিল। কিন্ত গাৱঁৰ পৰা অলপ আঁতৰত থকা প্ৰকাণ্ড বাংল’টোত মোক অকলশৰে থাকিবলৈ দিবলৈ তেওঁলোকে হেহোঁ-নেহোঁ কৰিলে। এটা দীঘলীয়া আলোচনা চলিল আটাইকেইজনৰ মাজত। তেওঁলোকৰ মিজো কথা-বাৰ্তা, মুখৰ অংগী-ভংগীত কিনো পাতিছে উমান পাবলৈ বৃথা চেষ্টা কৰি মই তধা লাগি চাই থাকোতে বাংল’ৰ মহিলা চকীদাৰ গৰাকীয়ে এখন হাতেৰে মোৰ হাতত ধৰিলেহি।কিবা এটা ইংগিতো দিলে। মই একো বুজিব নোৱাৰি লালহিংলিয়ানাৰ মুখলৈ চালো। সি ক’লে-
: আপুনি বাংল’ৰ চকীদাৰ এই কাপী (আইতা)ৰ ঘৰতে থাকিব পাৰিব।
কাপী আগবাঢ়িলেই, মই হয়ভৰ দি পিছে পিছে খোঁজ দিলো। এটা থিয় খটখটিয়েদি গৈ কাপীৰ ঘৰ ওলালোগৈ। দুকোঠলীয়া বাটামী ঘৰ, কাঠৰ মজিয়া। প্ৰকাণ্ড বহা কোঠাৰে এচুকত পাকঘৰ আৰু জুহাল। কাপীয়ে ঘৰটো সঁচাই বৰ আটোমটোকাৰীকৈ ৰাখিছে –সোমায়েই মোৰ মনটো ভাল লাগি গ’ল। গম পালো, কাপী তাত অকলশৰে থাকে। কাপীয়ে ক’লে, নিশা তেওঁ কাষৰে জীয়েকৰ ঘৰত থাকিবগৈ। জীয়েকৰ গা বেয়া বাবে পেন্দুকণা নাতি-নাতিনী কেইটাক চোৱা-চিতা কৰিব লাগে হেনো। মোক আৰু লালহিংলিয়ানা সেইটো নিজৰ ঘৰ বুলি ধৰি লৈ নিজৰ খুচীমতে থাকিবলৈ ক’লে।
ইয়াত গাঁৱৰ মানু্হ সন্ধিয়া ছয় বজাতে নিশাৰ সাঁজ খায়। কাপীক বিদায় দি আমি দুয়ো ৰন্ধাৰ যা-যোগাৰ আৰম্ভ কৰি দিলো। লালহিংলিয়ানা মূৰ্গীৰ মাংস ৰান্ধিলে –তেওঁৰ ভাষাত ক’বলে গ’লে ফৌজী ষ্টাইলত। মই বাকীবোৰ যোগাৰ কৰিলো।
এঘন্টামানৰ ভিতৰতে সকলো ৰান্ধি-বাঢ়ি লিয়ানাই খোৱাৰ টেবুল সঁজাবলৈ লাগি গ’ল। খাবলৈ বহি দেখোঁ, ভাতৰ থালিত সৰু সৰু হেতা একোখন, টেবুলৰ মাজত ভাত-মাংস-ডাইলৰ বাচন। প্ৰথমতে ভাবিলো, ইয়াত চামুচৰ সলনি এইখনেৰেই খাই হ’বলা! পিছত দেখিলো, ফৌজীৰ কাহিনী কৈ কৈ লিয়ানাই হাতেৰেই ভাত খাইছে, কিন্তু ভাত-মাংস যি লাগে থালৰ সেই হেতাখনেৰেই বাচনৰ পৰা লৈ আছে! মনত পৰিল, ক’ৰবাত পঢ়িছিলো, মিজোসকলে লগতে বহি খোৱাকেইজনৰ মাজত এনেকৈয়ে সকলো খাদ্য মিহলাই খায়।
কথাৰ মহলা মাৰি শুৱাকোঠালৈ গৈ কাপীয়ে ধুনীয়াকৈ সঁজাই যোৱা বিছনাকনত আৰামকৈ বহিলোগৈ। মূৰ শিতানত থকা খিৰিকীখন খুলি চাই পঠিয়ালো দূৰ-দিগন্তলৈ। নিৰ্মল চেঁচা বতাহ এজাকে মোক কঁপাই গ’লহি। সন্মুখৰ প্ৰকাণ্ড গীৰ্জাটোৰ পৰা যীশুৰ বন্দনা কিছুমান ভাঁহি আহিল। তাৰ সিপাৰলৈ শাৰী শাৰী পাহাৰৰ ঘন অৰণ্য আৰু বেছি জয়াল যেন দেখা দিলে। গাৱঁৰ দুই-এটা ঘৰৰ পৰাহে পো্হৰৰ ছিটিকণি পৰা দেখা পালো। গুৱাহাটীৰ ধূলি-হুলস্থুল-বিশৃংশলতাৰ মাজৰ পৰা আহি গাওঁখনৰ নীৰৱ-নিতাল নিশাটোৱে মনটো শাঁত পেলাই দিলে। নিজম নিশাটো, টোপনিৰ কোলাত ধলি পৰা মিজো গাওঁখন, দূৰণিৰ অন্ধকাৰে আৱৰি ৰহস্যময় কৰি তোলা অৰণ্যখন-সকলো যেন এটা বাংময় কবিতা হৈ মোৰ দুচকুৰ আগত দুলি থাকিলহি।
সিটো কোঠাৰ পৰা অহা লিয়ানাৰ মাতে মোৰ সম্বিত ঘুৰাই আনিলে,
: আজি আৰামেৰে শুই লওক দেই। কাইলৈ বহুত ঘুৰিব লাগিবতো।
ইমান প্ৰশান্তিময় ৰাতিটোত ভালকৈ টোপনি নামাৰিমনে! কাইলৈ পুৱাতে উঠি আকৌ নতুন ঠাইলৈ যোৱাৰ কথা গৱেষণাৰ সমল বিচাৰি! নতুন অভিজ্ঞতাৰ সোৱাদ বিচাৰি…

 

:: জলী ৰুমি বৰা

 

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Don`t copy text!