কেমেলিয়া চাইনেন্সিছ (Camellia sinensis) উদ্ভিদৰ কুমলীয়া পাতৰ পৰা প্ৰস্তুত কৰা চাহপাতেৰে তৈয়াৰী ‘চাহ’ হৈছে পৃথিৱীৰ আটাইতকৈ জনপ্ৰিয় পানীয়। তৃতীয় শতিকাত চীন দেশত পোন প্ৰথমে চাহক এবিধ ঔষধি পানীয় হিচাপে মানুহে পান কৰিছিল। ব্যৱসায়ীসকলে পিছত ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তাক মহাদেশসমূহত দ্ৰুতগতিত বিয়পাত সহায় কৰিছিল। উনবিংশ শতিকাৰ আৰম্ভণিতে গ্ৰেট ব্ৰিটেইনত আবেলিৰ চাহৰ ধাৰণাটো জনপ্ৰিয় হৈছিল। পৃথিৱীৰ বেছিভাগ দেশসমূহে এতিয়া কম বেছি পৰিমাণে চাহ খায় আৰু চাহৰ খেতি কৰে। চাহ খেতিৰ বাবে গৰম আৰু আৰ্দ্ৰ জলবায়ুৰ প্ৰয়োজন হয়। অৱশ্যে ভালদৰে নিষ্কাশিত উৰ্বৰ এচিড যুক্ত উচ্চ ভূমিতহে চাহ খেতি কৰিব পাৰি। চাহৰ সোৱাদ চাহপাতবোৰ ক’ত চপোৱা হয় আৰু সেইবোৰ কেনেদৰে খেতি আৰু সংশোধিত কৰা হয় তাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। ক’লা চাহ হৈছে বিশ্বব্যাপী আটাইতকৈ জনপ্ৰিয়, তাৰপিছত আছে সেউজীয়া চাহ বা গ্ৰীণ টি, ওলোং চাহ আৰু বগা চাহ। সাধাৰণতে পোৱা চাহপাত শুকাই লৈ কিণ্বন কৰি ক’লা চাহ প্ৰস্তুত কৰা হয়। এই দুই প্ৰক্ৰিয়াই ক’লা চাহৰ ডাঠ ৰং আৰু সোৱাদ বা ফ্লেভাৰ প্ৰদান কৰে। সেউজীয়া চাহ আৰু বগা চাহ হৈছে প্ৰকৃত চাহ। এই দুবিধ চাহ নিম্নতম প্ৰক্ৰিয়া কৰণৰ মাজেৰে প্ৰস্তুত হয় আৰু অক্সিডাইজ কৰা নহয়। চাহপাতৰ পাতবোৰ কাটি আনি শুকুৱাই লোৱা হয় যাতে ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়া প্ৰতিহত হয়। সেইবাবে, ইহঁতৰ প্ৰাকৃতিক সেউজীয়া ৰঙটো থাকি যায় আৰু আটাইতকৈ স্বাস্থ্যকৰ চাহ হিচাপে বিবেচিত হয়। ক’লা চাহ সম্পূৰ্ণৰূপে অক্সিডাইজড আনহাতে, ওলোং চাহ পাৰ্শ্বীয়ৰূপে অক্সিডাইজ কৰি প্ৰস্তুত কৰা হয়। ফলত ওলোং চাহৰ নিৰ্দিষ্ট ৰং আৰু সোৱাদ বৰ্তি থাকে।
সকলো প্ৰকাৰৰ চাহত মূলতঃ দুবিধ বিশেষ ৰাসায়নিক পদাৰ্থ থাকে- (১) কেফেইন আৰু (২) পলিফিনল।
(১) কেফেইন: সকলো ধৰণৰ পৰম্পৰাগত চাহত কেফেইন নামৰ এবিধ ৰাসায়নিক পদাৰ্থ থাকে। অৱশ্যে, কেফেইনৰ পৰিমাণ ব্ৰিউয়িং (Brewing) প্ৰক্ৰিয়াৰ সৈতে জড়িত। ব্ৰিউয়িং প্ৰক্ৰিয়া যিমানে বেছি দীঘল হয়, কেফেইনৰ পৰিমাণ সিমানে বেছি হয়। অবশ্যে কফিৰ তুলনাত চাহত কম পৰিমাণ কেফেইন থাকে। একাপ কফিত প্ৰায় ৯৫ মিলিগ্ৰাম কেফেইন থাকে আৰু সমান পৰিমাণৰ ক’লা চাহত প্ৰায় ৪৮ মিলিগ্ৰাম কেফেইন থাকে। একাপ সেউজীয়া চাহত প্ৰায় ২৯ মিলিগ্ৰাম আৰু ওলোং চাহে প্ৰতি কাপত প্ৰায় ৩৮ মিলিগ্ৰাম কেফেইন প্ৰদান কৰে। কেফেইনে মগজু আৰু কেন্দ্ৰীয় স্নায়ুতন্ত্ৰক উদ্দীপিত কৰি কাম কৰে। কেফেইনে মনোভাৱ (Mood)উন্নত কৰিব পাৰে, হতাশা (Anxiety)ৰ পৰা ৰক্ষা কৰিব পাৰে, মগজুৰ কাৰ্য্যক্ষমতা উদ্দীপিত কৰিব পাৰে, ক্লান্তিৰ পৰা উপশম প্ৰদান কৰে, আলঝেইমাৰ আৰু পাৰ্কিনছন ৰোগৰ পৰা সুৰক্ষা দিব পাৰে। শাৰীৰিক কাৰ্য্যৰ ওপৰত কেফেইনৰ প্ৰভাৱবোৰ কাৰ্যকৰী ভাৱে বুজিবলৈ আৰু অধিক গৱেষণা কৰাৰ প্ৰয়োজন আছে। অৱশ্যে, কিছুমান অধ্যয়নে সূচিত কৰিছে যে চাহত পোৱা কেফেইন নিৰ্দিষ্ট পৰিমাণে আৰু নিয়মীয়াকৈ পান কৰিলে আমাৰ মনোযোগৰ উন্নতি হয় আৰু সতৰ্ক হৈ থাকিব পাৰি। কেফেইনযুক্ত চাহত সাধাৰণতে কফিতকৈ কম কেফেইন থাকে।
(২) পলিফিনল: বেছিভাগ পৰম্পৰাগত চাহ পলিফিনল সমৃদ্ধ। পলিফিনল হ’ল এক প্ৰকাৰৰ উদ্ভিজ ৰাসায়নিক পদাৰ্থ যিয়ে চাহৰ এটা বিশেষ ফ্লেভাৰ আৰু সুগন্ধি প্ৰদান কৰে আৰু ইয়াৰ স্বাস্থ্য-উপকাৰী গুণাগুণ আছে। চাহত পোৱা পলিফিনলৰ ভিতৰত অন্যতম হ’ল ফ্লেভিনলচ (মাইৰাইচেটিন, কুৱেৰচেটিন, কেম্পফেৰল), থেফ্লেভিন, কেটেচিন আৰু এপিগেল’কেটেচিন-৩ গেলেট। ক’লা চাহপাত জাৰণ কৰিলে থেফ্লেভিন সৃষ্টি হয়। সেউজীয়া বা গ্ৰীণ চাহত কেটেচিন পোৱা যায়। সেউজীয়া চাহত এপিগেল’কেটেচিন-৩ গেলেট বেছিকৈ পোৱা যায়। আনহাতে, ক’লা চাহ থেফ্লেভিনত আটাইতকৈ বেছি থাকে। গৱেষণাই দেখুৱাইছে যে দুয়োবিধ পলিফিনল স্বাস্থ্যৰ বাবে ভাল ফল দেখুৱায়। বিভিন্ন অধ্যয়নৰ পৰা প্ৰমাণ পোৱা গৈছে যে চাহত উপলব্ধ পলিফিনলবোৰ কৰ্কট ৰোগ, ডায়েবেটিচ আৰু কাৰ্ডিওভাস্কুলাৰ ৰোগৰ সৈতে জড়িত গুৰুতৰ ৰোগবোৰ প্ৰতিৰোধ কৰাৰ উপকাৰী প্ৰভাৱ আছে। বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ এই পলিফিনলসমূহ এণ্টিঅক্সিডেণ্ট হিচাপে ক্ৰিয়া কৰে যাৰ ফলত হৃদযন্ত্ৰ আৰু অন্ত্ৰৰ স্বাস্থ্যৰ উন্নত হয়, এল. ডি. এল. কলেষ্টেৰল, ৰক্তচাপ, আৰু ৰক্ত শৰ্কৰাৰ স্তৰ হ্ৰাস হ’ব পাৰে। এণ্টিঅক্সিডেণ্টসমূহে দৰাচলতে শৰীৰৰ কোষবোৰ সোনকালে বৃদ্ধ হোৱাৰ পৰা ৰক্ষা কৰি আমাক সজীৱ কৰি ৰাখে। ক’লা চাহ হৈছে কেফেইন আৰু ফ্লেভিনইডযুক্ত, যি প্ৰদাহৰ সৈতে যুঁজ দিয়ে আৰু স্বাস্থ্যকৰ ৰোগ প্ৰতিৰোধ কাৰ্য্য সমৰ্থন কৰে। গ্ৰীণ টিত সৰ্বাধিক পৰিমাণৰ পলিফিনল থাকে, আৰু ইয়াৰ উপৰিও গ্ৰীণ টি হ’ল একমাত্ৰ প্ৰকাৰ য’ত পলিফিনল, কেটেচিন আদি সমল থাকে বুলি বহুতো অধ্যয়নত পোৱা যায়। এই বিধ চাহত ফ্লেভিনইডৰ পৰিমাণ অসাধাৰণভাৱে বেছি যি আমাৰ হৃদযন্ত্ৰৰ স্বাস্থ্য বৃদ্ধি কৰাত সহায় কৰিব পাৰে আৰু অলাগতিয়াল কলেষ্টেৰল আৰু তেজ গোট মৰা হ্ৰাস কৰিব পাৰে।গৱেষণাৰ পৰা পোৱা গৈছে যে এই প্ৰকাৰৰ চাহে ৰক্তচাপ, ট্ৰাইগ্লিচাৰাইড আৰু মুঠ কলেষ্টেৰল হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।
প্ৰকৃততে, চাহপাত খেতি কৰা মাটিৰ প্ৰকৃতি, চাহ পাতৰ নিৰ্দিষ্ট মিশ্ৰণ, প্ৰক্ৰিয়াকৰণৰ প্ৰকাৰ, আৰু গাখীৰ,মৌ বা নেমুৰ দৰে উপাদান যোগ কৰিলে নিৰ্দিষ্ট ফ্লেভিনইডৰ পৰিমাণ সলনি হ’ব পাৰে। আনকি, গৱেষণাৰ পৰা পোৱা গৈছে যে গাখীৰত থকা প্ৰ’টিন আৰু চৰ্বিয়ে চাহৰ এণ্টিঅক্সিডেণ্ট ক্ষমতা হ্ৰাস কৰিব পাৰে। ইয়াৰ উপৰিও চাহত কিছুমান গুৰুত্বপূৰ্ণ খনিজ পদাৰ্থ পোৱা যায়। যেনে: পটাছিয়াম, ফছফৰাছ, মেগনেছিয়াম, তাম, জিংক, কেলচিয়াম, ফ্লৰাইড ইত্যাদি। অৱশ্যে, গুৰুত্বপূৰ্ণ কথাটো হ’ল যে এই খনিজ পদাৰ্থবোৰ অতি কম পৰিমাণেহে পোৱা যায়। চাহপাত বনোৱা পদ্ধতি, চাহৰ ডিহাইড্ৰেচন আৰু উতলা প্ৰক্ৰিয়াই বহুতো সক্ষম পুষ্টি আঁতৰ কৰিব পাৰে।
গতিকে, চাহ এক স্বাস্থ্যকৰ খোৱাৰ আৰ্হিৰ অংশ হ’ব পাৰে। যদিও চাহ পান কৰিলেই ইয়াত উল্লেখ কৰা স্বাস্থ্য অৱস্থা নিৰাময় বা সমাধান নহয়, কিন্তু আমি ইয়াক স্বাস্থ্যকৰ আহাৰত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিব পাৰো। মনত ৰখা উচিত যে অত্যাধিক চাহ পান কৰিলে আমাৰ স্বাস্থ্যৰ অপকাৰো হব পাৰে। যেনে, কেফেইনৰ পৰিমাণ আমাৰ শৰীৰত মাত্ৰাধিক হলে উদ্বিগ্নতা, অস্থিৰতা হ’ব পাৰে আৰু টোপনি ব্যাহত হ’ব পাৰে। কিছুমান মানুহে কোষ্ঠকাঠিন্য আৰু অন্যান্য গেষ্ট্ৰোইনটেষ্টিনেল সমস্যাও অনুভৱ কৰিব পাৰে। অত্যধিক কেফেইন সেৱন কৰাৰ ফলত বমি ভাৱ অহা, পেটৰ বিষ, বুকু জ্বলা-পোৰা, মূৰ ঘূৰোৱা আৰু পেশীৰ বিষৰ দৰে পাৰ্শ্বক্ৰিয়া হ’ব পাৰে। সকলো উৎসৰ পৰা দৈনিক মুঠ কেফেইন গ্ৰহণ ৪০০ মিলিগ্ৰামতকৈ অধিক হ’ব নালাগে। কেফেইনৰ উপৰিও চাহত থিঅ’ফাইলিন নামৰ এবিধ পদাৰ্থ কম পৰিমাণে থাকে যিটোৱে আমাৰ পাচন তন্ত্ৰৰ সমস্যাৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে যাৰ ফলত কোষ্ঠকাঠিন্য হ’ব পাৰে। গৰ্ভৱতী মহিলাসকলক অতিৰিক্ত চাহ নাখাবলৈ পৰামৰ্শ দিয়া হয়। ইয়াৰ কাৰণ হ’ল থিঅ’ফাইলিনৰ প্ৰভাৱত নৱজাতকৰ জন্মৰ ওজন কম হ’ব পাৰে আনকি গৰ্ভপাত হব পাৰে।
চাহৰ সকলো উপকাৰিতা জানিবলৈ বিভিন্ন ধৰণৰ গবেষণা চলি আছে আৰু ভবিষ্যতে অধিক গৱেষণাৰ প্ৰয়োজন আছে। চাহ গৱেষণা সংস্থা (Tea Research Association) চমুকৈ TRA ই ভাৰতীয় চাহ উদ্যোগৰ গৱেষণা আৰু বিকাশৰ প্ৰয়োজনীয়তা চোৱাচিতা কৰে। ই চাহৰ সামগ্ৰিক উৎপাদনশীলতা আৰু মানদণ্ড উন্নত কৰাৰ মুখ্য উদ্দেশ্যৰে চাহৰ ওপৰত গৱেষণা কৰে আৰু প্ৰচাৰ কৰে। TRA হ’ল চাহৰ ওপৰত গৱেষণা আৰু বিকাশত অগ্ৰণী আৰু চাহ উদ্যোগক সম্প্ৰসাৰণ সেৱা প্ৰদান কৰাৰ উদ্ভাৱক। চাহ খেতিৰ সকলো দিশৰ ওপৰত অসমৰ যোৰহাটৰ লিচুবাৰীত অৱস্থিত টকলাই চাহ গৱেষণা প্ৰতিষ্ঠান (Tocklai Tea Research Institute) আৰু পশ্চিম বংগৰ নাগৰাকাটাৰ উত্তৰ বংগ গৱেষণা কেন্দ্ৰ (North Bengal R & D Centre)ত গৱেষণা কৰা হয়। ইয়াৰ উপৰিও বিভিন্ন বিশ্ববিদ্যালয় আৰু গৱেষণা প্ৰতিষ্ঠানসমূহতো চাহৰ ওপৰত গৱেষণা চলি আছে আৰু ভৱিষ্যতলৈও চলি থাকিব।